Артур Гёргей: өлгөләр араһындағы айырма

'''Артур Гёргей''' (венг. <span {{lang="-hu" style="font-style:italic;">|Görgei Artúr</span>}}; [[30 ғинуар]] [[1818 йыл|1818]], Топорец  — [[15 май]] [[1916 йыл|1916]], Вишеград, [[Венгрия]]) — - ВенгрияВенгрияның хәрби лидерыэшмәкәре, революционер.

Артур Гёргей бай венгр протестанттары ғаиләһендә тыуа, сас нәҫеленән. 19 йәшендә ул Венала Венгрия дворяндары һаҡсыһы хеҙмәтенә ҡушыла. Ул үҙ хеҙмәтен университетта уҡыу менән берләштерә. [[1845 йыл]]да атаһы үлгәс ул армиянан китә һәм химия фәнен өйрәнеү өсөн Прага университетына уҡырға инә. Уҡып сыҡҡас, ул нәҫел утарына ҡайта.

[[Файл:Gorgei_Artur_monument_in_Budapest.jpg|слева|мини|273x273пкс| Будапештта Артур Гёргей һәйкәле ]]

Венгр революцияһы башланғандан һуң, ул Венгрия хакимиәте яғында һуғыша. Ул армияға капитан дәрәжәһе менән инә, ләкин бер аҙҙан Тисаның төньяғында бөтә Милли Гвардияны етәкләй, төбәктә [[Хорватия]] ғәскәрҙәренә ҡаршы уңышлы эшләй.

[[1849 йыл]]дың [[4 май]]ында Артур Гёргей [[Венгрия]] башҡалаһын ҡамап ала һәм яулап ала, унан һуң ул революцион хакимиәттең һуғыш министры була. Рәсәйҙең һуғышҡа ҡатнашыуы менән, һуғыш фронтындағы хәл киҫкен үҙгәрә. Походтарҙың берһендә Гёргей принц Паскевич экспедицияһы корпусынан генерал Ридигерға әсирлеккә бирелергә мәжбүр була<ref name="Викитека ВЭС Вайцен">{{ВТ-ВЭС|Вайцен}}</ref> .

Ҡораллы иптәштәрҙән айырмалы булараҡ, Гёргей хәрби суд тарафынан ҡаралмай. Бер ни тиклем ваҡыт төрмәлә ултыра, һуңынан [[Клагенфурт-ам-Вёртерзе|Клагенфуртта]] йәшәй, химия эше менән шөғөлләнә. [[1867 йыл]]да уны кисерәләр һәм Венгрияға ҡайтырға рөхсәт итәләр. Атылған йәки аҫып үлтерелгән күпселек генералдарҙан һәм революцион хакимиәт түрәләренән айырмалы булараҡ, үҙенең ғ-мерен һаҡлап бирелеүе өсөн Венгрия йәмғиәте уны ҡурҡаҡ һәм һатлыҡ йән тип һанай. [[Томас Майн Рид|Майн Ридтың]] "«Ҡыҙ-ҡатын"» романында Гёргейҙың хыянат варианты ла нигеҙ булып алына. Азат ителгәндән һуң, Артур Гёргей [[Венгрия]]ның сәйәси тормошонда бер ниндәй роль уйнамай.

[[1885 йыл]]да ҡайһы бер дуҫтары уны Венгрия йәмғиәте алдында реабилитацияларға тырышалар. Ул ваҡытта Гёргей мыҫҡыллау һәм рәнйетеү аҫтында йәшәй. Һуңынан, уның хәрби хеҙмәттәре һәм революция ваҡытында уйнаған ҙур роле арҡаһында уның ватандаштары тарафынан таныла.