Белем: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Sherbn (фекер алышыу | өлөш) |
Sherbn (фекер алышыу | өлөш) Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
||
29 юл:
Фәнни булмаған белемде кемдер уйлап сығармаған, ул аҡылға ғына нигеҙләнмәгән, уның үҙ тынып белеү сығанаҡтары һәм саралары бар. Мәҙәниәт тарихында фәнни булмаған белем формаларын [[эзотеризм]] тигән төшөнсә менән атайҙар <ref name="koh" />.[[Файл:Francis Bacon, Viscount St Alban from NPG (2).jpg|thumb|220px|[[Бэкон, Фрэнсис|Фрэнсис Бэкон]], «Белем— көс ул» (оригиналда «Белем— көс, көс— белем ул»).]]
=== Тәбиғәте буйынса: ===
* Декларатив белем
* Процедура белеме
'''Декларатив белем''' — төрлө структура (төҙөлөш) тураһындағы белем һәм төрлө төшөнсәләрҙе күҙ алдына килтереү . Был белем мәғлүмәт һәм факттарға яҡын тора.Мәҫәлән: юғары уҡыу йорто бер нисә факультеттан тора, һәр бер [[факультет]] бер нисә кафедраны берләштерә.
'''Процедура белеме''' — трансформация һәм идара итеүгә бәйле белем. Улар— үҙгәртеү саралары һәм юлдары, тикшереү, мәғлүмәт һәм белем менән идара итеү, яңы белемде туплау (генерация) һәм табыу ысулдары . улар иҫәбенә төрлө [[алгоритм]]дар инә. Мәҫәлән,яңы идеялар табыу өсөн мейе штурмы методы (метод мозгового штурма).
=== Фәнгә ҡағылышы буйынса ===
* фәнни
* фәнни булмаған
'''Фәнни'''белем
* эмпирик — тәжрибә йәки күҙәтеүгә нигеҙләнгән белем.
* теоретик — нигеҙендә абстракт моделдәрҙе анализлау ятҡан белем.
Фәнни белем эмпирик йәки теоретик юл менән иҫбатланыуға ҡоролорға тейеш.
'''Теоретик белем''' — предметлы өлкәлә барған объекттар үҙгәреше процессының структураһын һәм тәбиғәтен күрһәтеүсе, асып һалыусы абстракция, аналогия, схемалар. Был белемдәр күренештәрҙе аңлата һәм объекттарҙың үҙ-үҙен тотошон күҙаллау өсөн (прогноз) ҡулланыла.
'''Фәнни булмаған''' белем <ref name="koh" />:
* парафән — әлегә ҡабул ителгән гносеологик стандарттар менән һыйыша алмаған белем. Широкий класс паранаучного Парафән белеменә ҡараған бик ҙур класс (пара грек һүҙе —тирәләй, яҡын,рус. около, при)- фәнни күҙлектән ҡарағанда ышандырырлыҡ булмаған феномендар тураһында тәғлимәттәр һәм фекерҙәр;
* ялған фәнни — төрлө хөрәфәттәр һәм уйҙырмаларға нигеҙләнгән белем. Ялған фән күп осраҡта фәнде аутсайдерҙар эше тип күрһәтә. Ялған фән билдәләре: наҙан пафос, үҙ фекерҙәрен юҡҡа сығарыусы дәлилдәр менән бөтөнләй иҫәпләшергә теләмәү, тәкәбберлек (претенциозность). Ялған фән көнүҙәк мәсьәләләргә бәйле, сенсация эҙләй.Уны берләштереүсе парадигма юҡ (йәмғиәт тарафынан киң яҡлау табыуға өмөт итә алмай), уға системалылыҡ һәм универсаллек (күп яҡлылыҡ) хас түгел- был уның фәндән айырмаһы. Ялған фәнни белем фәнни белем менән йәнәш йәшәп килә. Ялған фәнни белем квазифәнни белем аша үҙ-үҙен булдыра һәм үҫтерә тип иҫәпләнә(лат.квази- ялған, ысын түгел) ;
* квазифәнни белем — уның менән шөғөлләнеүселәр үҙ яҡлылырҙы көс ҡулланыу һәм мәжбүр итеү юлдары менән булдырырға тырыша. Квазифәнни белем ғәҙәттә фән ҡаты иерархияға (түбәндәгеләр юғарылағыларға) буйһонған, власта торғандарҙы тәнҡитләү мөмкин булмаған, ҡаты идеологик тәртип урынлаштырылған шарттарҙа үҫешә башлай.Рәсәй тарихында «квазифән триумфы» осоронда булған күренештәр: [[лысенковщина]]; 50-се йылдарҙа совет геологияһында урын алған квазифән фиксизм; кибернетика һәм башҡа ҡайһы бер фәндәрҙе мыҫҡыл итеү, уларҙың үҫешенә ҡамасаулау;
* Фәнгә ҡаршы (анти) — ысынбарлыҡ тураһындағы мәғлүмәттәрҙе боҙоп күрһәтеү. Приставка «анти» означает, что предмет и способы исследования противоположны науке. С ним связывают извечную потребность в обнаружении общего легко доступного «лекарства от всех болезней». Особый интерес и тяга к антинауке возникают в периоды социальной нестабильности. Но, хотя данный феномен достаточно опасен, принципиального избавления от антинауки произойти не может;
* [[Псевдонаука|псевдонаучными]] — знания спекулирующие на совокупности популярных теорий, как истории о древних астронавтах, о [[Снежный человек|снежном человеке]], о [[Лох-Несское чудовище|чудовище из озера Лох-Несс]];
* [[Здравый смысл|обыденно-практическими]] — элементарные знания о природе и окружающей действительности. Люди, как правило, располагают большим объёмом обыденного знания, производимым повседневно и являющиеся исходным пластом всякого познания. Иногда аксиомы повседневного противоречат научным положениям, препятствуют развитию науки. Иногда, напротив, наука длинным и трудным путём доказательств и опровержений приходит к формулировке тех положений, которые давно утвердили себя в среде обыденного знания. Обыденное знание включает в себя и [[здравый смысл]], и [[примета|приметы]], и назидания, и [[рецепт]]ы, и [[личный опыт]], и [[традиция|традиции]]. Оно хотя и фиксирует истину, но делает это не систематично и бездоказательно. Его особенностью является то, что оно используется человеком практически неосознанно и в своем применении не требует предварительных систем доказательств. Другая его особенность — принципиально бесписьменный характер;
* [[личностное знание|личностными]] — знания конкретной личности. Личностные знания зависят от способностей конкретной личности, её окружения и особенностей её познавательной деятельности. Коллективное же знание общезначимо (надличностно), предполагает наличие общей для всей системы понятий, способов, приёмов и правил построения.
Народная наука — особая форма вненаучного и внерационального знания. Прежде была привилегией шаманов, жрецов, старейшин рода, ныне стала делом отдельных групп или субъектов ([[Знахарство|знахарей]], целителей, экстрасенсов)<ref name="koh" />.
[[Категория:Белем]]
[[Категория:Информатика]]
| |||