Матбуғат йорто (Ҡазан)

<img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c0/Images.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" data-file-width="16" data-file-height="16"> Тышҡы һүрәттәр
<img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Image-silk.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" data-file-width="16" data-file-height="16">	Дом печати в 1935 году. Фото И. С. Папкова.
<img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Image-silk.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" data-file-width="16" data-file-height="16">	Дом печати в 1970-е. Фото из Большой советской энциклопедии. Т. 25. 1976.

Матбуғат йорто
	Матбуғат йорто
Дәүләт	Рәсәй
Административ-территориаль берәмек	Ҡазан һәм улица Баумана[d]
Мираҫ статусы	Төбәк әһәмиәтендәге Рәсәй мәҙәни мираҫ объекты[d]
	Матбуғат йорто Викимилектә

Матбуғат йорто — бина Ҡаҙанда 1930 йылда конструктивизм стилендә төҙөлгән. Ул Ҡазандың сағыу иҫтәлекле урыны, төбөк (республика) әһәмиәтендәге мәҙәни мираҫ^[1]. Әлеге ваҡытта тергеҙелгән бинаһында «Нуғай» ҡунаҡханаһы урынлашҡан.

Тасуирлама үҙгәртергә

Матбуғат йорто совет йылдарының архитектура ҡомартҡыһы булып тора. Уның архитектура образы бинаның рациональ формалы һәм күләмле булыуы, тәҙрә таҫмаларының алға сығарып һәм артҡа алып сиратланышыуы арҡаһында күләм-пластик композицияһын байытыуына нигеҙләнгән.

Бина асимметриялы, ҡатмарлы ҡоролма, ул төрлө бейеклектәге өлөштәрҙән тора. Бина Бауман урамы, Ҡәүей Нәжми һәм Профсоюз урамдарының бергәләшеп киң йомоҡ ихата барлыҡҡа килтергән ерендә урынлашҡан^[2]. Дөйөм төҙөлөш майҙаны 140 × 80 м тәшкил итә.

Бауман урамын буйлаған төп фасады 3 өлөшкә бүленгән 4 ҡатлы, күләме буйынса төрлө ҙурлыҡта. Үҙәк өлөшө эскәрәк инеп тора, икенсе ҡатта галерея, уның аҫтына — үткәүел^[2].

Беренсе ҡаттың ҡабырға күләмдәрендә ҙур түңәрәк колонналы асыҡ галереялар. Колонналар янында тар урамды киңәйтеү маҡсатында көҙгөлө витриналы сауҙа залдары .^[3].

Төп фасадтың композиция күсәре булып, бинаның ярым түңәрәк формалы алға табан сығарылған вертикаль өлөшө тора.

Бинаның таяу конструкциялары тимер-бетондан эшләнгән, стеналары кирбес, цементлы ҡом иҙмәһе менән штукатурланған, ҡара-һоро төҫтә. Стенаны уратҡан тәҙрә таҫмалары бинаға еңеллек биреп тора^[2].

Тарих үҙгәртергә

1930 йылда АТССР хөкүмәте республиканың редакция һәм ҡеүәтле нәшриәтенең берҙәм комплексын төҙөргә ҡарар ҡабул итә.

1933—1935 йылдарҙа бина архитектор С. С Пэн проекты буйынса конструктивизм стилендә төҙөлә. Ҡазан матбуғат йорт комплексы Бауман урамына бик уңайлы килештереп ҡуйыла, элекке Ҡамыр баҙары урынында урынлашҡан^[4].

Бина проектын планлаштырырғанда яңы алымдар ҡулланыла^[3]. Ул бер нисә блоктан тора: Бауман урамы буйлап магазинлы оҙон редакция-нәшриәт корпусынан; Профсоюз урамы буйлап баҫма-төпләү корпусы; Халыҡ-ара урамы буйлап хәрефтәр йыйыу һәм цинкография етештереү корпусынан -тора. Көньяҡ урам буйлап ашхана һәм хеҙмәткәрҙәрҙе көнкүреш хеҙмәтләндереү , амбулатория һәм ясле тормошҡа ашырылмай ҡала. Биналары интерьерының авторы — А. М. Густов^[5]:77

Республиканың әйҙәүсе бөтә матбуғат учреждениелары 1935 йылдың яҙында Матбуғат йортона күсә. Бында яңы комплекс файҙаланыуға тапшырыу менән бер рәттән, яңы типография (Камил Якубов исемендәге дәүләт типография) төҙөлә.

1930 йылда һәм унан бинала китап эше менән бәйле бер нисә ойошма һәм матбуғат ведомствоһы урынлашҡан, мәҫәлән, татар эштәре буйынса дәүләт комитетының нәшриәт, полиграфия һәм китап сауҙаһы, Татар китап нәшриәте, республиканың иң эре китап магазины (магазин № 1 Таткниготорг), Татарстан яҙыусылар союзы Бәшир, Ғ. Туҡай исемендәге клуб (унда 1941 йылда А. Н. Толстой, ә 1942 йылда. А. Фадеев сығыш яһаған)^[3].

1974 йыл башында ойошмаларҙың бер өлөшө Декабристар урамында яңы төҙөлгән Татар гәзит-журнал нәшриәте (хәҙер ААЙ «Татмедиа» «ПИК „Идел-Пресс“» филиалы) — корпусына күсә.

1981 йылда Матбуғат йорто « Татар АССР-ның урындағы әһәмиәттәге тарих һәм мәҙәниәт ҡомартҡыһы булараҡ һаҡланыусы бъекттар исемлегенә» индерелә^[6].

2000 йылдар башында бинала ДУП «Полиграфия-нәшриәт комбинаты» һәм ҙур китап магазины эшләй^[4].

2007 йылда Матбуғат йортонан Таткнигоиздаттың һуңғы магазины күсеп китә.

2011 йылда Матбуғат йорто Мәҙәни мираҫ объекты территорияһы сиктәре раҫлана^[1].

2012 йылда Матбуғат йортонда реконструкция эштәре башлана. Реставрация уҙғарыу өсөн ААО «Связьинвестнефтехим» бүлендек предприятиеһын- ЯСЙ "Баумандағы матбуғат йорто"аса^[7]. Связьинвестнефтехим башлығы һүҙҙәре буйынса, төҙөләсәк объекттар инвестицияларының дөйөм хаҡы яҡынса 1-1,2 миллиард һум тәшкил итә^[8].

2013 йылдың июлендә Ҡазанда үткән Йәйге Универсиадаға матбуғат йорттоноң Бауман урамына сыҡҡан фасады реставрациялап бөтөрөлә.

Бина реконструкциялауға тиклем

Иҫкәрмәләр үҙгәртергә

↑ ^1,0 ^1,1 См.: 2011 йылдың 14 июлендә ҡарар РТ Кабмин № 564 «төбәк биләмә сиктәрен раҫлау тураһында мәҙәни мираҫы объекттары (республика) „матбуғат йорто, 1933—1935 йылдарҙа, с. с. Пэр архитекторы“, адресы буйынса урынлашҡан: ҡала Ҡазанда бауман урамы, 19. б.» / / республика башҡарма власть органдарының норматив акттар һәм татарстан республикаһы министрҙар кабинеты ҡарары һәм бойороҡтар йыйынтығы. — 2011. — № 33. — Ст. 1602.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 Матбуғат йорто(недоступная ссылка) // Татарстан республикаһы министрҙар кабинеты сайтында татарстан республикаһы мәҙәниәт министрлығы рәсми порталында.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 См.: П. остроумов в., а. х. Халиков матбуғат Йорто // ҡазан ҡалаһында тарих һәм мәҙәниәт ҡомартҡылары / под ред. айдаров с., а. х. Халиков, м. х. Хәсәнов, н. и. Алеев. — Ҡазан: Татар китап нәшриәте, 1982. — Б. 107.
↑ ^4,0 ^4,1 Йорт, уларҙың быуаттар тарихын яҙырға була. Шул тиклем китаптар 2018 йыл 31 октябрь архивланған. // Татарстан Республикаһы. — 2001. — № 159 (24456). — 10 август.
↑ Саначин с. п . тарихы советтар ҡазан ҡалаһында архитектура // рәсәй проекты. — 2002. — № 24. — С. 73-88.
↑ 1981 йылдың 23 октябрендәге ҡарары менән татар совминдың № 601 «татар асср-ы, рсфср тураһында законды үтәү барышы Тураһында „тарих һәм мәҙәниәт ҡомартҡыларын һаҡлау һәм файҙаланыу“».
↑ Ольга Благодарова. Ислам Әхмәтйәнов: «матбуғат йорто — архитектура гәүһәрҙәренең Ҡазан, беҙҙең ғорурлығыбыҙ булып ҡала» 2015 йыл 10 июнь архивланған. // татарстан республикаһы Дәүләт Советының рәсми сайтында.
↑ Наталья Голобурдова. Президент «Рубин» мамонт һөйәктәре үҙәге Ҡазанда откопать // Эшлекле гәзите «online бизнес». — 2012. — 19 сентябрь.

Әҙәбиәт үҙгәртергә

Дом печати Татреспублики [По проекту С. Пэна]. — Казань, 1932. — 12 с.
Гафуров В. З., Мифтахов З. З. Развитие полиграфии и печати в Татарии. — Казань: Изд-во Казанского ун-та, 1977. — 268 с.
Остроумов В. П. Казань. Очерки по архитектуре и планировке города. — Казань: Издательство КГУ, 1978. — С. 159.
Остроумов В. П., Халиков А. Х. Дом печати // Казань в памятниках истории и культуры / Под ред. С. С. Айдарова, А. Х. Халикова, М. Х. Хасанова, И. Н. Алеева. — Казань: Татарское книжное издательство, 1982. — С. 107.
Любовь Агеева. Дом печати на улице Баумана // Казанские истории. — 2013. — 13 августа.

Һылтанмалар үҙгәртергә

Казанский дом Печати // Сайт о Казани Рустема Ахунова.

[regional-1] 1,0 ^1,1 См.: 2011 йылдың 14 июлендә ҡарар РТ Кабмин № 564 «төбәк биләмә сиктәрен раҫлау тураһында мәҙәни мираҫы объекттары (республика) „матбуғат йорто, 1933—1935 йылдарҙа, с. с. Пэр архитекторы“, адресы буйынса урынлашҡан: ҡала Ҡазанда бауман урамы, 19. б.» / / республика башҡарма власть органдарының норматив акттар һәм татарстан республикаһы министрҙар кабинеты ҡарары һәм бойороҡтар йыйынтығы. — 2011. — № 33. — Ст. 1602.

[mincult-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 Матбуғат йорто(недоступная ссылка) // Татарстан республикаһы министрҙар кабинеты сайтында татарстан республикаһы мәҙәниәт министрлығы рәсми порталында.

[ostroumov-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 См.: П. остроумов в., а. х. Халиков матбуғат Йорто // ҡазан ҡалаһында тарих һәм мәҙәниәт ҡомартҡылары / под ред. айдаров с., а. х. Халиков, м. х. Хәсәнов, н. и. Алеев. — Ҡазан: Татар китап нәшриәте, 1982. — Б. 107.

[rtatarstan-4] 4,0 ^4,1 Йорт, уларҙың быуаттар тарихын яҙырға була. Шул тиклем китаптар 2018 йыл 31 октябрь архивланған. // Татарстан Республикаһы. — 2001. — № 159 (24456). — 10 август.

[sanachin-5] Саначин с. п . тарихы советтар ҡазан ҡалаһында архитектура // рәсәй проекты. — 2002. — № 24. — С. 73-88.

[6] 1981 йылдың 23 октябрендәге ҡарары менән татар совминдың № 601 «татар асср-ы, рсфср тураһында законды үтәү барышы Тураһында „тарих һәм мәҙәниәт ҡомартҡыларын һаҡлау һәм файҙаланыу“».

[blagodarova-7] Ольга Благодарова. Ислам Әхмәтйәнов: «матбуғат йорто — архитектура гәүһәрҙәренең Ҡазан, беҙҙең ғорурлығыбыҙ булып ҡала» 2015 йыл 10 июнь архивланған. // татарстан республикаһы Дәүләт Советының рәсми сайтында.

[goloburdova-8] Наталья Голобурдова. Президент «Рубин» мамонт һөйәктәре үҙәге Ҡазанда откопать // Эшлекле гәзите «online бизнес». — 2012. — 19 сентябрь.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]