Ленинград юғары художество-техник институты
Юғары художество-техник институты (ВХУТЕИН) — 1922—1930 йылдарҙа — Петроградта/Ленинград, Петроград юғары дәүләт художество-техник оҫтаханалары базаһында (элекке Император художество академияһы), 1926—1930 йылдарҙа — Мәскәүҙә, ВХУТЕМАС базаһында өс юғары художество уҡыу йортоноң исеме. Юшков йортонда урынлаша. Брюсов исеемндәге Архитектура-художество институты.
| Ленинград юғары художество-техник институты | |
| Нигеҙләү датаһы | 1926 |
|---|---|
| Ректор | Новицкий, Павел Иванович[d] |
| Дәүләт |
.svg){kind=small} СССР |
| Алдағы | ВХУТЕМАС[d] |
| Ғәмәлдән сыҡҡан дата | 1930 |
ВХУТЕИН Петроградта/Ленинградта
үҙгәртергәСанкт-Петербургтағы Император художество академияһы ҡарамағындағы Юғары һынлы сәнғәт училищеһы 1918 йылда — Петроград дәүләт ирекле художество-уҡытыу оҫтаханалары (ПГСХУМ), ә 1921 йылда Петроград юғары дәүләт художество-уҡытыу оҫтаханалары (ВХУТЕМАС) итеп үҙгәртелә.
1930 йылда Мәскәү ВХУТЕИН-ы ябылып, уның урынына Мәскәү архитектура институты, Мәскәү дәүләт академия һынлы сәнғәт институты (һуңынан уға В. И. Суриковисеме бирелә.) һәм Мәскәү полиграфия институты (хәҙер — Мәскәү дәүләт матбуғат университеты) ойошторола.
Ленинград ВХУТЕИН-ы базаһында 1930 йылдың апрелендә Пролетар һынлы сәнғәт институты (ИНПИЯ) ойошторола, 1932 йылда ул Һынлы сәнғәт, скульптура һәм архитектура институты тип үҙгәртелә.
2014 йылда Санкт-Петербург Дизайнерҙар союзы ярҙамында «МОДУЛОР» дизайнерҙар компанияһы Художество-техник институтты (ВХУТЕИН) тергеҙә. Яңы институттың ректоры итеп РФ-тың почетлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре, педагогия фәндәре докторы, профессор Татьяна Васильевна Ляшенко тәғәйенләнә[1].
Тарихы
үҙгәртергә1918 йылдың көҙөндә Петроградта Император художество академияһында шулай уҡ бөтә теләүселәр өсөн Петроград дәүләт ирекле художество-уҡыу оҫтаханаларына ҡабул итеү иғлан ителә. Шунда уҡ оҫтахана етәкселәре- пофессорҙар һайлана. Улар академик рәссамдар А. Т. Матвеев, А. А. Рылов, А. И. Савинов, Л. В. Шервуд була. "Һул"ларҙың да вәкилдәре һайлана: А. А. Андреев, Н. И. Альтман, һуңыраҡ — М. В. Матюшина, В. Е. Татлин. «Революцион авангард» вәкилдәре, әлбиттә, академик рәссамдарҙың буш оҫтаханаларында элекке мәктәптең булыуына ҡәнәғәтһеҙлек белдерә. Уларҙың талабы менән 1921 йылдың ноябрендә уларҙың талабы буйынса Академия советы ултырышында «Академияның сәнғәттәге эш планына һул ағымдарҙы ла индереү тураһында» мәсьәлә ҡарала. Ике резолюция проектты әҙерләнә, береһен, һәл рәссамдар исеменән В. Е. Татлин тәҡдим итә, икенсеһен, башҡаларҙан — архитектор А. Е. Белогруд. Күпселек тауышта менән икенсе резолюция ҡабул ителә, һәм ҡарарға: «Художество академияһында төп маҡсаты юғары художество белеме биреү булған уҡыуҙы ойоштороу планы ниндәй ҙә булһа сәнғәт ағымы йәки йүнәлешенән буйһоноулы булырға тейеш түгел. Сәнғәттәге ағымдар йәки йүнәлештәр тәҡдим иткән яңы проблемалар бары тик тикшеренеү институттарында йәки оҫтаханаларҙа ғына өйрәнеү предметы була ала», — тип яҙыла.
Шулай итеп, тәүге осорҙа Петроградта «һулдарға» яңы уҡыу йортона юлды ябалар, сөнки иҫке сәнғәт мәктәбе традициялары бик көслө була. Әммә, 1922 йылдың мартында Петроград ирекле художество-уҡытыу оҫтаханалары, барон Штиглицтың элекке Үҙәк техник рәсем училищеһы һәм Рәссамдарҙы дәртләндереү йәмғиәтенең Рәсем мәктәбе (йәмғиәт тулыһынса 1930 йылды бөтөрөлә) ҡушыла. Ҡушылыу һөҙөмтәһендә барлыҡҡа килгән яңы уҡыу йортонда — Юғары художество-техник уҡыу йорто (ВХТУЗ) — иҫке мәктәпкә ҡапма-ҡаршы «ғилми-объектив уҡытыу ысулын» иғлан итәләр, ул «теге йәки был алымдың өҫтөнлөк итеүен һәм сәнғәт белемен биргәндә шәхси уҡытыу ысулының йәшәүен» бөтөрөргә тейеш була. Шулай уҡ, иҫке буржуаз сәнғәттән айырмалы, яңы «индустрияға органик инергә» тейеш була, бының өсөн «яңы мәктәп индустриаль-производство принцибына нигеҙләнергә» тейеш була. Шуға күрә, төп һәм әҙерлек бүлектәре меннә бер рәттән (фәнни һәм сәнғәт дисциплиналарын да уҡытып) производство: төҙөлөш, силикат, ағас эшкәртеү, туҡыу, металл һәм полиграфия факультеттарын ойоштороу ҙа планлаштырыла. Бынан тыш яңы сәнғәт ағымы буйынса етәкселәре яңы ағым вәкилдәре булған индивидуаль ижад оҫтаханалары ла булдырыла. Күсеш осорона «өс йүнәлеш: академик, үҙәк һәм яңы» һаҡлана. Шуға ҡарамаҫтан, иҫке исеме — Художество академияһы — һаҡлана, Академия президиумы эшләй. 1921 йылдың 9 майында йәшерен тауыш менән факультеттарҙың уҡытыусылары һайлана, улар араһында традицион рәссамдар: Н. П. Богданов-Бельский, О. Э. Браз, А. Я. Головин, М. В. Добужинский, Д. Н. Кардовский, З. Е. Серебрякова була. Авангардистарҙан исемлектә Н. И. Альтман һәм К. С. . Петров-Водкин ғына була. В. Е. Татлин һәм М. В. Матюшин тауыш биреү йомғаҡтары буйынса уҡытыусылар составына үтмәй. Әммә августа уҡ яңы уҡыу йорто — Петроград дәүләт юғары художество-техник оҫтаханалары (ВХУТЕМАС) ойошторорға ҡарар ителә. Унда дөйөм әҙерлек бүлеге һәм дүрт факультет була: архитектура, һынлы сәнғәт, скульптура һәм полиграфия. Һуңынан, 1922 йылдың сентябрендә властар Мәскәү ВХУТЕМАС-ы өлгөһөндә Петроград оҫтаханалары ойоштороу тураһында ҡарар сығара. Петроград ВХУТЕМАС-ы ректоры итеп скульпторВасилий Львович Симонов (1879—1960), идара ағзалары итеп — К. С. Петров-Водкин, В. А. Денисов, А. Е. Карев, С. С. Серафимов тәғәйенләнә. 12 сентябрҙә яңы исем ҡабул ителә — Петроград юғары художество-техник институты (ВХУТЕИН). Ректор Л. В. Симонов совет власы алдында Академияның атамаһын һәм структураларын һаҡлап ҡалыуҙы юллай, әммә властар баш тарта. Әммә үҙенең йәшәгән йылдарында, 1930 йылда ябылғанға тиклем институт эсендә, яҙма документтарҙа һәм телмәрҙә ғәҙәти «художество академияһы» атамаһын ҡулланалар.
Етәкселеге
үҙгәртергәЛенинград Юғары художество-техник институтының (ЛВХТИ) ректорҙары:
- 1919 — Эрнест Яковлевич Штальберг[2].
- 1922 — Андрей Евгеньевич Белогруд.
- 1922 — Василий Львович Симонов.
- 1925 — Эдуард Эдуардович Эссен.
- 1929 — Федор Афанасьевич Маслов.
Шулай уҡ ҡарағыҙ
үҙгәртергә- Император художество академияһы
- СССР художество академияһы
- И. Е. Репин исемендәге Санкт-Петербург дәүләт һынлы сәнғәт, скульптура һәм архитектура институты
- Художество мәҙәниәте институты (Ленинград)
Иҫкәрмәләр
үҙгәртергә- ↑ История. vhutein.ru. Дата обращения: 23 ғинуар 2020.
- ↑ Шталберг Эрнест Екабович // Чаган — Экс-ле-Бен. — М. : Советская энциклопедия, 1978. — С. 486. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.]; vol. 1969—1978, вып. 29).
Әҙәбиәт
үҙгәртергә- Ежегодники Общества архитекторов-художников. — Л., 1927, 1930, 1935, 1940. — Вып. 12-16.
- Архфак Академии художеств. — Л., 1929.
- Архитектурный факультет Академии художеств. — Л., 1936.
- Юбилейный справочник выпускников Санкт-Петербургского Государственного академического института живописи, скульптуры и архитектуры имени И. Е. Репина Российской Академии художеств. 1915—2005 / Сост. С. Б. Алексеева; научн. ред. Ю. Г. Бобров. — СПб.: ИЖСА РАХ, 2007.
- Иванова-Веэн Л. И. ВХУТЕМАС — ВХУТЕИН: Москва — Ленинград: Выпускники 1920—1930: Справочник. — М.: АртКомМедиа, 2010. 48 с. Тираж 500 экз.