Коложе
Коложе йәки Коложа — ҡаласыҡ, XIV — XV быуат башында Псков еренең оборона ҡоролмалары өлөшө сифатындағы боронғо ҡала-ҡәлғә, Кудка йылғаһы буйында урынлашҡан. Опоческий районының Пригородный улусында хәҙерге Литвиново ауылынан көнсығышҡа табан 1,5 км ҡалҡыулыҡта, Рәсәйҙең Псков өлкәһе Опочка ҡалаһынан көнсығышҡа ҡарай 11 км алыҫлыҡта һаҡланып ҡалған ҡаласыҡ. Ҡаласыҡтан көнсығышҡа ҡарай 5 км алыҫлыҡта Коложо күле ята, унан Коложо йылғаһы — Изгожка ҡушылдығы ағып сыға.
| Коложе | |
.jpg) | |
| Дәүләт | Рәсәй |
|---|---|
| Административ-территориаль берәмек | Пригородная волость[d] |
| Халыҡ һаны |
11 000 кеше (февраль 1406), 0 кеше (март 1406) |
| Ғәмәлдән сыҡҡан дата | март 1406 |
| Мираҫ статусы | объект культурного наследия России федерального значения[d] |
| Иң тәүге яҙма ваҡыты | 1406 |
 | |
Тарихы
үҙгәртергә («Коложе» мәҡәләһенән һүрәт
«Сытиндың хәрби энциклопедияһынан»)
Ҡала-ҡәлғәгә нигеҙ һалыныу ваҡыты теүәл билдәле түгел. Ҡаласыҡ XIV — XV быуаттарға ҡарай. Ғалимдар фекеренсә, Коложе XIV быуатта Псковтың башҡа ҡала яны -нығытмалары менән бер рәттән төҙөлгән: төньяҡта — Гдов, көнбайышта — Изборск, көньяҡта — Утрау, Врев, Воронич, Велье, Ҡыҙыл Городец, улар араһында Коложе иң көньяғы булып ҡала.[1]
Коложе беренсе тапҡыр 1406 йылда «Псков йылъяҙмаһында» телгә алына: Литва кенәзе Витовт Псков ерҙәренә һөжүм итә[2] .Литва ғәскәрҙәре ҡаланы талай һәм ағас ҡәлғәне емерә, 11 мең Коложе халҡын әсирлеккә алып Литваға алып китә[3], уларҙы Гродно ҡалаһы лрайонында — хәҙерге Белоруссияла урынлаштыра, унда урындағы Борисоглебский сиркәүе яңы килеүселәр арҡаһында Коложский сиркәүе тип атала. Псков, Велье, Изборск, Воронич һәм Утрау халҡы көстәрҙе берләштереп, Витовт ғәскәрен Великие Луки эргәһендә ҡыуып етә, уны ҡыйрата һәм Коложе байрағын кире ҡайтара[1][4][5]. Әммә Коложе үҙе инде тергеҙелмәй[6]: бында уның хөрмәтенә Коложе ауылы атала, уның янында Изге Илия хөрмәтенә сиркәү төҙөлгән[7]. Ауыл артында (һуңынан, ауыл) ҡәлғәнең уба ҡалдыҡтары буйынса һуңынан Ҡаласыҡ исеме нығына, ләкин бөгөн ауылдан тик Ҡаласыҡ тәбиғи сиге генә һаҡланған[8][9].
Емерелгән ҡәлғә урынына Псков халҡы «Яңы Коложе» төҙөй, башҡа урында: «Псковичи поставиша градъ Коложе на новомъ месте на Опочке, а сделаша весь у две недели въ осень по Покрове»[10][11][12]. Бер версия буйынса, ҡәлғә төньяҡтараҡ, Изгожка йылғаһы бөгөлөндә төҙөлгән (хәҙерге Опочканан көнсығышҡа табан 20 км алыҫлыҡта): хәҙерге Изгожа[13] йәки Удрих[14] ҡаласыҡтары урынына, ә һуңынан инде «Яңы Коложены» Опочка ҡәлғәһе алмаштыра[2]. Икенсе киң таралған версия буйынса, 1414 йылда[15] иҫке Коложе урынына Великая йылғаһы буйында Опочка ҡалаһы тип аталған ҡәлғә төҙөлә: тап был урында Опочка ҡалаһының беренсе тапҡыр телгә алыныуының дөйөм ҡабул ителгән датаһы нигеҙләнә[16][17].
Иҫкәрмәләр
үҙгәртергә- ↑ 1,0 1,1 Град древних русичей - Коложе.(недоступная ссылка)
- ↑ 2,0 2,1 Коложе // Военная энциклопедия : в 18 т. / под ред. В. Ф. Новицкого и др.. — СПб. : Товарищество И. Д. Сытина, 1911—1915.
- ↑ Коложе // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
- ↑ II. Коложе // Софийский Л. И. Город Опочка и его уезд в прошлом и настоящем (1414-1914 гг.) Печатается по: Софийский Л. И. Город Опочка и его уезд в прошлом и настоящем (1414-1914 гг.). - Псков: Электрич. типо-лит. Губ. Зем., 1912. © ГУП «Псковская областная типография», переиздание, 2004 © Н.Ф. Левин, вступительная статья, 2004
- ↑ Полное собрание русскихъ летописей, заданное Археографическою комиссиею. Т. 4. (IV. V. Новгородския и Псковския летописи) С. Петербург. 1848. Стр. 196-197
- ↑ Псковский край. Верхнее Повеличье и Пушкиногорье
- ↑ Коложе Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.).— СПб., 1890—1907.
- ↑ см.: Карта O-35-118-D 2016 йыл 5 март архивланған. 1:50000 (в 1 см = 500 м)
- ↑ Заповедная Россия. Городище Коложе. 2016 йыл 4 март архивланған.
- ↑ Новости краеведения Пскова. Средневековый Псков. Часть 1. (недоступная ссылка — история ).
- ↑ III. Опочка // Софийский Л. И. Город Опочка и его уезд в прошлом и настоящем (1414-1914 гг.) Печатается по: Софийский Л. И. Город Опочка и его уезд в прошлом и настоящем (1414-1914 гг.). - Псков: Электрич. типо-лит. Губ. Зем., 1912. © ГУП «Псковская областная типография», переиздание, 2004 © Н.Ф. Левин, вступительная статья, 2004
- ↑ Полное собрание русскихъ летописей, заданное Археографическою комиссиею. Т. 5. Стр. 82. С. Петербург. 1848.
- ↑ Псковский край. Верхнее Повеличье и Пушкиногорье
- ↑ Васильев М.Е. Городище Удриха
- ↑ по другим данным 2013 йыл 21 февраль архивланған. — в 1413 году
- ↑ Новости краеведения Пскова. Средневековый Псков. Часть 1.(недоступная ссылка)
- ↑ Васильев М.Е. Городище Удриха