Кальций хлориды
Кальций хлориды, CaCl2 — химик органик булмаған матдә;.тоҙ кислотаһының кальций тоҙо. Ағыулы түгел, аҙыҡ өҫтәмәһе E509 сифатында теркәлгән.
| Кальций хлориды | |
| Дөйөм үҙенсәлектәре | |
|---|---|
| Систематик исеме | Кальций хлориды |
| Ғәҙәти исеме | Кальций хлориды , хлорлы кальций |
| Химик формула | CaCl2 |
| Рациональ формула | CaCl2 |
| Физик үҙенсәлектәре | |
| Моляр масса | 111,08 г/моль |
| Тығыҙлығы | 2,15 г/см³ |
| Термик үҙенсәлектәре | |
| Иреү температураһы | 772 °C |
| Ҡайныу температураһы | 1935 °C |
| Химические свойства | |
| pKa | 8—9 |
| Растворимость в воде | 74,5 г/100 мл |
| Структура | |
| Координационная геометрия | Октаэдральная |
| Классификация | |
| Рег. номер CAS | 10043-52-4 |
| RTECS | EV9800000 |
| Хәүефһеҙлеге | |
| ЛД50 | 1,5-3,6 г/кг (крысы, перорально) мг/кг |
| Ағыулылығы | ПДК 2 мг/м³ |
| R-фразы | Ҡалып:R36 |
| S-фразы | Ҡалып:S22, Ҡалып:S24 |
| H-фразы | Ҡалып:H-фразы |
| P-фразы | Ҡалып:P-фразы |
Тығыҙлығы 2,15 г/см³ булған аҡ кристалдар, иреү температураһы — 772 °C . Юғары гигроскопик үҙенсәлектәргә эйә. Эреүсәнлеге (100 г H2O): 74 (20 °C) һәм 159 (100 °C). Кальций хлоридының һыуҙағы иретмәләре түбән температурала туңа (20%-лы — −18,57 °C, 30%-лы — −48 °C).
CaCl2 гидраты CaCl2-6H2O, тотороҡло 29,8 °C; юғарыраҡ температурала 4, 2 һәм 1 H2O молекулалары менән кристалл гидраттары туйындырылған иретмәнән ҡойола. CaCl2*6H2O (58,8 %) ҡар йәки боҙ менән бутағанда (41,2 %), температура −55 °C (криогидрат нөктәһе) тиклем түбәнәйә.
Етештереү
үҙгәртергә
Антарктидала Виктория Ерендәге Дон-Жуан тоҙло күле төбөндә тәүге тапҡыр кальций хлориды гексагидратының тәбиғи минералы табыла.
Сода етештереүҙә (амфома рекуперацияһы процесында) өҫтәмә продукт сифатында алына:
- .
Донъяның күпселек өлөшөндә кальций хлориды Сольве ысулы буйынса эзбизташтан түбәндәге реакция менән өҫтәмә продукт булараҡ барлыҡҡа килә:[1]
- 2 NaCl + CaCO3 → Na2CO3 + CaCl2
2002 Йылда Төньяҡ Америкала ҡулланыу 1529000 тонна тәшкил итә.[2]
Башҡа тоҙҙарҙағы кеүек үк, кальций хлоридында катионов һелтеләр һәм ерҙә һирәк осрай торған 1-се һәм 2-се төркөм металдары, шулай уҡ башҡа аниондарҙың химик элементтар таблицаһының 17 төркөмө галогендар осрай.
Ҡулланыу
үҙгәртергәХимия лабораторияһында кальций хлориды шулай уҡ атмосфераның һыу парҙарынан һауыттарҙа матдәләрҙе изоляциялау һәм газдарҙы киптереү өсөн тәғәйенләнгән хлоркальцийлы торбаларҙы киптереү өсөн тултырғыс сифатында ҡулланыла. Беренсе осраҡта бындай көпшә 90 градус мөйөшө аҫтында тура йәки бөгөлгән һәм бер шар рәүешле участкаһы бар, икенсеһендә ул U хәрефе рәүешендә бөгөлгән һәм ике шар һымаҡ участкаһы бар[3].
Кальций хлориды шулай уҡ металл кальций алыу өсөн, технологик һәм импульслы газ ысыҡ нөктәһен киптереү һәм түбәнәйтеү өсөн файҙаланыла:
- газ бүлеү станцияларында, магистраль газ торбаларының компрессор станцияларында;
- автогаз тултырыу компрессор станцияларында;
- газ сығарыу объекттарында газды ташыуға әҙерләгәндә
Бынан тыш, ул түбәндәге өлкәләрҙә ҡулланыла:
- һыйыр һәм һарыҡ итен йомшартыу (туңдырыу, һаҡлау һәм тейәүгә сығымдарҙы кәметеү);
- йәшелсә һәм емеш-еләктәрҙе консервалауҙа (8 % иретмәле алма һаҡлау)[4]
- цементты эләктереүҙә тиҙләткес булараҡ;
- боҙлауыҡҡа ҡаршы сара булараҡ;
- аҙыҡ-түлектә ҡатырғыс (түбән калориялы желе алыу өсөн ҡуйыртҡыс) булараҡ;
- ферментланған һөт ризыҡтарын етештергәндә һөт сәнәғәтендә һөт аҙыҡтары етештереү буйынса ҙур роль уйнай. Хлорлы кальций өҫтәү һуңғы продукттың сығыуын арттырыуға, шулай уҡ уның үҙенсәлектәрен яҡшыртыуға килтерә;
- медицинала;
- алкоголһеҙ һәм алкоголһеҙ эсемлектәр етештергәндә һыу ҡатылығын көйләй ;
- икмәк әҙерләүҙә (консервант);
- диңгеҙ аша туңдырылған йөктәрҙе ташығанда — дренаж системаһында һыуҙың туңыуына юл ҡуймаҫ өсөн;
- нефть һәм газ скважиналарында ремонт үткәргәндә тауыш баҫыу шыйыҡсаһын әҙерләү өсөн.
- тупраҡты хлорлы кальций менән туңдырыу[5]
- Кальций хлориды магний тоҙҙары, ҡуҙғалаҡ кислотаһы һәм уның эреүсән тоҙҙары, шулай уҡ фторлы кислотаның эреүсән тоҙҙары менән ағыуланғанда ҡулланыла[6].
Юлдарҙа ҡулланыу
үҙгәртергә
Күпләп кальций хлоридын ҡулланыу арҡаһында был берләшмәнең гигроскопиклығы (дым тотоу үҙсәнлеге) файҙаланыла, һөҙөмтәлә йәбешкәк гидрат барлыҡҡа килә. Тупраҡтағы иретмә юл өҫтөн бер аҙ дымлы итә һәм саң барлыҡҡа килеүгә юл ҡуймай. Гидраттағы ваҡ киҫәксәләре йәбешкәк ҡатлам барлыҡҡа килтерә. Әгәр улай булмаһа, киҫәксәләр таралып, юлдың яйлап емерелеүенә килтерер ине.. Кальций хлоридын ҡулланыу юлды тигеҙләү кәрәклеген 50 процентҡа һәм ямау талап ителгән соҡорҙарҙың барлыҡҡа килеүен 80 процентҡа кәметә
Хәүеф ихтималлығы
үҙгәртергәАҙ миҡдарҙа һәм шул уҡ ваҡытта дым менән туйындырылған кальций хлориды ағыулы материал түгел. Ләкин кальцийҙың ҡоро хлориды үтә гигроскопик, был хәүеф сығанағы булыуы ихтимал, сөнки тирегә эләккән осраҡта ул тиҙ кибә һәм уны ҡуҙғыта. Кальцийҙың ҡаты хлоридын эреткәндә энергия бүленә, шуға күрә эскә ҡулланғанда был экзотермик процесс ауыҙ ҡыуышлығының һәм эске ағзаларҙың бешеүенә килтереүе мөмкин. Концентрирланған иретмәне эскә ҡулланыу аш һеңдереүҙең боҙолоуына һәм эске ағзаларҙың зарарланыуына килтерә
Кальций хлоридын ҡулланыу гиперкальцийға килтереүе ихтимал.
Иҫкәрмәләр
үҙгәртергә- ↑ Robert Kemp, Suzanne E. Keegan «Calcium Chloride» in Ullmann’s Encyclopedia of Industrial Chemistry 2000, Wiley-VCH, Weinheim. doi:10.1002/14356007.a04_547
- ↑ Calcium Chloride SIDS Initial Assessment Profile, UNEP Publications, SIAM 15, Boston, 22-25 October 2002, страница 11.
- ↑ И. Э. Нифантьев, П. В. Ивченко «Практикум по органической химии» — см. с. 14—15.
- ↑ Химлайн : Пищевая добавка Е509 (Е-509) хлорид кальция : П : Реализация промышленной химии : Продукция и услуги. Дата обращения: 2 июнь 2013. Архивировано из оригинала 16 ноябрь 2013 года.
- ↑ Замораживание грунтов
- ↑ Г. А. Мелентьева. Глава 5. Вторая группа периодической системы // Фармацевтическая химия. — 2-е изд. — Москва: Медицина, 1976. — Т. I. — С. 106. — 479 с. — 45 000 экз.