Йылға ҡултыҡтары (Ҡытай романы)

"Йылға ҡултыҡтары " (ҡыт. ғәҙәти 水滸傳, ябайл. 水浒传, пиньин: shuǐ hǔ zhuàn, палл.: Шуй ху чжуань) — Ҡытай классик әҫәрҙәре исемлегенә ингән роман (XIV быуат). Халыҡ хикәйәттәре, риүәйәттәренә таянып яҙылған әҫәр. Ул 108 «изге күңелле юлбаҫар»ҙың ҡаһарманлығы һәм улар менән булған мажаралар тураһында риүәйәттәргә нигеҙләнгән. Был юлбаҫарҙар Ляншаньбо тауындағы (Шаньдун[[Категория:]] провинцияһы) Сун Цзян лагеренда Сун династияһының һигеҙенсе императоры Хуэйцзун дәүерендә (1124—1127) йәшәгән. «Йылға ҡултыҡтары» — уся жанрында яҙылған тәүге тарихи роман. Ул дүрт классик Ҡытай романы иҫәбенә инә.

Йылға ҡултыҡтары
Производная работа	Shui Hu Zhuan[d], Цветы сливы в золотой вазе[d], The Tale of Eliminating Bandits[d] һәм The Later Story of Water Margin[d]
Төп тема	Song Jiang Rebellion[d]
Жанр	тарихи роман[d] һәм приключенческая литература[d]
Баҫма йәки тәржемә	Q18827907?, Q18834181?, Water Margin (120-chapter edition)[d] һәм Q70761344?
Автор	Ши Найань[d]
Ил	Юань Мин империяһы
Әҫәрҙең теле	байхуа[d]
Нәшер ителеү ваҡыты	XIV быуат
Происходит в вымышленном мире	Water Margin universe[d]
Персонаждар исемлеге	list of Water Margin characters[d]
Персонаждар	Song Jiang[d], Zhang Heng[d], Pan Jinlian[d], Ximen Qing[d] һәм Yang Jian[d]
Һүрәтләнгән объект	Сун Цзян[d]
Авторлыҡ хоҡуғы статусы	🅮[d] һәм 🅮[d]
Йылға ҡултыҡтары Викимилектә

Романдың авторы тураһында бәхәстәр әле булһа тынмай. Уның 70 бүлектән торғанын Ши Найань (ҡыт. 施耐庵 яҙған тигән фекер бар; шул уҡ ваҡытта был псевдоним аҫтында кем яҙғаны билдәле түгел, бәлки Ло Гуаньчжун булғандыр тиҙәр; 100 бүлеклеһен — Го Сюнь; 120 бүлеклеләрен Ян Дин-цзянь менән Юань У-я яҙған тигән фекер бар. Икенсе яҡтан ҡарағанда, Ши Най-ань тигән кеше ысынлап та булған, ул Ло Гуаньчжундан алдараҡ тыуған һәм уның уҡытыусыһы булған.

Эстәлеге

Роман геройҙарының береһе

Роман ғәскәр башлығы Хун Синь нисек итеп даос дине үҙәге Лунхушандағы таш гөбөргәйел (биси) аҫтынан 108 йондоҙлоҡто иреккә сығарыуын тасуирлауҙан башланып китә.

Киләһе бүлектә был тарихтағы иң төп тиҫкәре герой Гао Цю ҡушаматлы Гао-эрҙың юғары вазифаға үрләүе һүрәтләнә. Ул император Хуэйцзундың яранына һәм һарай һаҡсылары етәксеһенә әйләнә. Һуңыраҡ үҙ вазифаһы менән файҙаланып, Гао Цю баш ҡаланан фехтование уҡытыусыһы Ван Цзинды ҡыуа. Ван Цзинь Яньань дәүләтенә ҡаса, юлда ул Ши Цзинде осрата, уны үҙенең һөнәренә өйрәтә башлай.

Тағы бер нисә бүлектә енәйәт ҡылып, әлеге ваҡытта ҡасып йөрөгән Яньань дәүләтенең элекке сик буйы ғәскәрҙәре етәксеһе Лу Да тураһында бәйән ителә. Монастырҙа уға Лу Чжишэнь тигән исем бирелә. Шунан һүҙ уның ҡыяматлыҡ туғаны Линь Чун тураһында бара, Гао Цю уны Цанчжоуға һөрә, ләкин Линь Чун унан ҡаса. Линь Чун Ляншаньбо тигән төбәктә тауҙа йәшәгән юлбаҫарҙарҙы осрата һәм уларға ҡушыла.

Романда тағы Цай Цзинь исемле түрәнең тыуған көнөнә тип әҙерләнгән бүләкте Дунцицунь ауылы старостаһы Чао Гай менән уныү ете дуҫы урлағаны бәйән ителә. Уларҙы фашлайҙар, һәм был крәҫтиәндәр Ляншаньбоға ҡаса, Чао Гай юлбаҫарҙар башлығы итеп һайлана. Һуңыраҡ был юлбаҫарҙар янына бер-бер артлы яңы кешеләр килеп ҡушыла. Романдың киләһе биттәрендә улар менән булған хәлдәр тураһында урын алған. Бер аҙҙан йәрәхәтләнгән Чао Гай үлеп ҡала, һәм юлбаҫарҙар элекке кәтип (писарь) Сун Цзянды үҙҙәренең башлығы итеп һайлап ҡуя.

Ҡалған бүлектәрҙә юлбаҫарҙарҙың Сун династияһы көстәре менән көрәше һәм юлбаҫарҙың еңеүе тураһында һөйләнә. Император Хуэйцзун юлбаҫарҙарҙы ярлыҡай. Улар императорға Ляо дәүләте менән көрәштә ярҙам итә.

Роман тарихы

«Йылға ҡултыҡтары» романындағы һүрәттәр. Цукиока Ёситоси (Япония) баҫҡы һүрәте. 1868 йыл

Ляншаньбо төбәгендә яуыз хакимдарҙан ҡасып йөрөгән, улар менән халыҡты яҡлап көрәшкән, изгелек юлбаҫарҙар тураһында риүәйәттәр халыҡ араһында бик ныҡ таралған булған. Улар халыҡ араһында телдән-телгә күсеп, бик оҙаҡ ваҡыттар буйы йәшәп килгән. Юань династияһы ваҡытында был риүәйәттәр буйынса пьесалар (цзацзюй) ҡуйыла башлай. Мин империяһы осоронда уларҙы роман итеп яҙып алғандар. Ләкин был яҙманың төп нөсхәһе беҙҙең осорға тиклем килеп етмәгәс, уның нисегерәк булғаны тураһында фекер йөрөтөп булмай.

Беҙҙең дәүергәсә килеп еткән XV быуатта нәшер ителгән 100 бүлектән торған Го Сюнь романы иң боронғоһо тип иҫәпләнә. Ләкин был вариантта шиғырҙарҙан торған өлөштә шиғырҙар бик әҙ ҡалған. 1585 йылда Ли Чжи романды яңынан баҫтырып сығарған һәм элек романға инмәгән шиғырҙарҙы өҫтәгән һәм автор исеменән баш һүҙ яҙған. 1614 йылда Ян Дин-цзянь менән Юань У-я 120 бүлектән торған яңы китап сығарған, унда шул ваҡытҡа Ҡытайҙа билдәле булған Ляншаньбо батырҙары тураһындағы риүәйәттәрҙең барыһы ла, хатта Тянь Ху и менән Ван Цинға ҡаршы һуғыш та, ингән. Был китап- романдың иң тулы варианты.

Ләкин халыҡҡа 1641 йылда нәшер ителгән роман барыһынан да нығыраҡ оҡшай. Унда 70 бүлек, билдәле әҙәбиәт теоретигы һәм тарихсыһы Цзинь Шэн-тань (1608—1661) уның редакторы була. «Йылға ҡултыҡтары» багу формаһында яҙылған тигән фекерҙе ул башлап әйтә. Багу — Мин һәм Цин династиялары осоронда имтихан ваҡытында яҙылырға тейешле һигеҙ өлөштән торған әҫәр . Ул башлап Ляншаньбо юлбаҫарҙарының ҡайһы бер эштәренә һоҡланып ҡарарға була, тик барыбер улар авантюрист, алдаҡсы һәм енәйәтселәр тип әйтергә баҙнат итә.

«4 май хәрәкәте»нән һуң «ябай халыҡ әҙәбиәте» менән ҡыҙыҡһыныу артҡас, романды фәнни өйрәнеү башлана. 1920 йылда профессор Ху Ши (редакторы Вана Юань-фан) романдың Шанхай вариантын нәшер итә. Ул роман тураһында бөтөнләй икенсе фекерҙә була. Цзайцзюйҙы ентекләп тикшергәндән һуң, Юань династияһы ваҡытында Ляншаньбо батырҙары тураһында риүәйәттәр әле бергә тупланмағаны асыҡлана, шуға күрә уларҙы багу (имтихан өсөн яҙылған әҫәр) тип ҡарау дөрөҫ түгел тигән фекер әйтелә. Бынан тыш, 70 бүлекле Цзинь Шэн-тань варианты- элекке тексты ижади эшкәртеү һөҙөмтәһе икәне асыҡлана. Ләкин 70 бүлектән торған роман авторының исеме һаман асыҡланмаған. «Ши Най-ань» псевдонимы аҫтында кем яҙғаны һаман да билдәһеҙ. 100 бүлектән торған романдың авторы тип Ло Гуаньчжунды таныйҙар (ул «Өс батшалыҡ» романын да яҙған тиҙәр). Корея һәм Япония мажаралы романдары менән сағыштырып ҡарағас, «Йылға ҡултыҡтары» был илдәргә Мин династияһы осоронда цзайцзюй -пьесалар рәүешендә үтеп ингәне асыҡлана.

СССР-ҙа роман (70 бүлекле) тәүге тапҡыр 1955 йылда редактор А. Рогачёв етәкселегендә нәшер ителә. Бынан һуң ул тағы өс тапҡыр баҫтырыла: 1959 (Мәскәү), 1998 (Рига) һәм 2008 (Мәскәү) йылдарҙа. 1968 йылда роман ҡыҫҡартылған варианта балалар өсөн баҫтырыла. Романды Е. А. Серебрякова менән Б. Л. Лисица тәржемә итә.Әҫәрҙең 100 һәм 120 бүлекле варианты рус теленә әлегә бер тапҡыр ҙа тәржемә ителмәгән.

Ляншаньбо төбәгенең 108 батыры

Хикәйәттең аҙағына яҡыная башлағас, Ляншаньбо лагерендә ташҡа сүкеп баш күтәргәндәрҙең юлбашсылары исемдәре яҙыла. Был исемлектә ул ваҡытта иҫән булмаған Чао Гай (Күк хакимы,Небесный князь) юҡ. Таштың алғы яғына «утыҙ алты ҡөҙрәтле һәм ҡурҡыу белмәҫ күктәге йондоҙ» исеме яҙыла . Уның артҡы яғына етмеш ике ҡеүәтле ер йондоҙоноң исеме яҙыла. Шулай итеп, 108 яҙмыш (тәҡдир) йондоҙо барлыҡҡа килә.

108 яҙмыш йондоҙо

Исеме	Ҡушаматы	Тәүгә күренә	Йондоҙ
36 күк йондоҙо
Сун Цзян	Охраняющий справедливость	Глава 17	Главная
Лу Цзюньи	Нефритовый Цилинь	Глава 59	Большая Медведица
У Юн	Премудрый	Глава 13	Мудрости
Гунсунь Шэн	Дракон, парящий в облаках	Глава 14	Праздности
Гуань Шэн	Большой меч	Глава 62	Отваги
Линь Чун	Барсоголовый	Глава 8	Смелости
Цинь Мин	Громовержец	Глава 33	Натиска
Хуянь Чжо	С двумя плётками	Глава 53	Величия
Хуа Жун	Маленький Ли Гуан	Глава 21	Геройства
Чай Цзинь	Маленький вихрь	Глава 8	Благородства
Ли Ин	Орёл, взмывающий к облакам	Глава 46	Богатства
Чжу Тун	Бородач	Глава 12	Изобилия
Лу Чжишэнь	Татуированный монах	Глава 2	Одинокая
У Сун	Пилигрим	Глава 21	Раненая
Дун Пин	Полководец с двумя пиками	Глава 68	Неподвижная
Чжан Цин	Стрела без оперения	Глава 69	Быстрая
Ян Чжи	Черномордый зверь	Глава 10	Темноты
Сюй Нин	Золотое копьё	Глава 69	Охраны
Со Чао	Стремящийся вперед	Глава 12	Пустоты
Дай Цзун	Волшебный скороход	Глава 35	Быстрая
Лю Тан	Рыжеволосый дьявол	Глава 13	Необычайная
Ли Куй	Чёрный вихрь	Глава 37	Разрушения
Ши Цзинь	Девятидраконовый	Глава 1	Малая
Му Хун	Не знающий преград	Глава 36	Всепроникающая
Лэй Хэн	Крылатый тигр	Глава 12	Удаляющаяся
Ли Цзюнь	Дракон, будоражащий реки	Глава 35	Долголетия
Юань Сяо-эр	Глава духов и демонов	Глава 14	Меча
Чжан Хэн	Лодочник	Глава 36	Плоская
Юань Сяо-у	Недолговечный	Глава 14	Преступления
Чжан Шунь	Белая лента в воде	Глава 37	Ущербная
Юань Сяо-ци	Тере батша Яма	Глава 14	Побежденная
Ян Сюн	Злой Гуань Со	Глава 43	Тюрьмы
Ши Сю	Отчаянный	Глава 43	Разума
Се Чжэнь	Двуглавая змея	Глава 48	Жестокости
Се Бао	Двухвостый скорпион	Глава 48	Слёз
Янь Цин	Расточитель	Глава 60	Ловкости
72 земные звезды
Чжу У	Гениальный полководец	Глава 1	Главная
Хуан Синь	Покоритель трёх гор	Глава 32	Зловещая
Сунь Ли	Злой Юйчи	Глава 48	Доблести
Сюань Цзань	Безобразный зять	Глава 62	Благородства
Хао Сывэнь	Бог-хранитель	Глава 62	Геройства
Хань Тао	Непобедимый	Глава 54	Величия
Пэн Цзи	Глаз неба	Глава 54	Отваги
Шань Тингуй	Волшебный полководец воды	Глава 66	Удивительная
Вэй Динго	Волшебный полководец огня	Глава 66	Свирепая
Сяо Жан	Волшебный писарь	Глава 38	Учености
Пэй Сюань	Справедливый судья	Глава 43	Справедливости
Оу Пэн	Парящий в облаках золотокрылый орёл	Глава 40	Мироздания
Дэн Фэй	Огненноглазый лев	Глава 43	Закрывающаяся
Янь Шунь	Пятнистый тигр	Глава 31	Силы
Ян Линь	Парчовый барс	Глава 43	Мрака
Лин Чжэн	Потрясающий небеса	Глава 54	Земной оси
Цзян Цзин	Волшебный счетчик	Глава 40	Встреч
Люй Фан	Маленький Вэнь-хоу	Глава 34	Помощи
Го Шэн	Соперник Жэнь Гуя	Глава 34	Защиты
Ань Даоцюань	Волшебный врач	Глава 64	Ума
Хуанфу Дуань	Рыжебородый	Глава 69	Варварства
Ван Ин	Коротколапый тигр	Глава 31	Крошка
Ху Саньнян	Зелёная(змея) в один чжан	Глава 46	Разума
Бао Сюй	Дух смерти	Глава 66	Жестокости
Фань Жуй	Владыка демонов, будоражащий мир	Глава 58	Молчания
Кун Мин	Кудрявый	Глава 21	Дикости
Кун Лян	Одинокий огонь	Глава 21	Запальчивости
Сян Чун	Восьмирукий Нэчжа	Глава 58	Летающая
Ли Гунь	Великий праведник, взлетающий в небо	Глава 58	Гуляющая
Цзинь Дацзянь	Чудесный гравёр	Глава 38	Ловкости
Ма Линь (инг.)баш.	Волшебная железная флейта	Глава 40	Ясности
Тун Вэй	Вышедший из пещеры дракон	Глава 35	Продвижения
Тун Мэн	Черепаха, поворачивающая реки вспять	Глава 35	Угасания
Мэн Кан	Нефритовая колонна	Глава 43	Полная
Хоу Цзянь	Обезьяньи руки	Глава 40	Удовлетворения
Чэнь Да	Прыгающий через стремнины тигр	Глава 1	Совершенная
Ян Чунь	Пятнистая змея	Глава 1	Скрытая
Чжэн Тяньшоу	Белолицый господин	Глава 31	Необычная
Тао Цзунван	Девятихвостая черепаха	Глава 40	Обычная
Сун Цин	Железный веер	Глава 17	Благородства
Яо Хэ	Железный свисток	Глава 48	Музыки
Гун Ван	Тигр с пятнистой шеей	Глава 69	Быстроты
Дин Дэсунь	Раненый стрелой тигр	Глава 69	Скорости
Му Чунь	Младший неудержимый	Глава 36	Подавления
Цао Чжэн	Дьявол ножа	Глава 16	Обузданная
Сун Вань	Бог-хранитель в облаках	Глава 10	Дьявольская
Ду Цянь	Достающий небо	Глава 10	Чарующая
Сюэ Юн	Злой тигр	Глава 35	Туманная
Ши Энь	Золотоглазый тигр	Глава 27	Прячущаяся
Ли Чжун	Полководец, побивающий тигров	Глава 2	Уединенная
Чжоу Тун	Малый властелин	Глава 4	Пустая
Тан Лун	Пятнистый леопард	Глава 53	Сиротливая
Ду Син	Лицо дьявола	Глава 46	Законченная
Цзоу Юань	Дракон, вышедший из леса	Глава 48	Короткая
Цзоу Жунь	Однорогий дракон	Глава 48	Угольная
Чжу Гуй	Сухопутный зверь	Глава 10	Преступная
Чжу Фу	Смеющийся тигр	Глава 42	Спрятанная
Цай Фу	Железные руки	Глава 61	Спокойная
Цай Цин	Одинокий цветок	Глава 61	Раненая
Ли Ли	Бог смерти	Глава 35	Служанка
Ли Юн	Черноглазый тигр	Глава 42	Исследования
Цзяо Тин	Безликий	Глава 66	Злобная
Ши Юн	Каменный полководец	Глава 34	Безобразная
Сунь Синь	Маленький Юйчи	Глава 48	Судьбы
Тётушка Гу	Тигрица	Глава 48	Темная
Чжан Цин	Огородник	Глава 16	Наказаний
Сунь Эр-нян	Людоедка	Глава 16	Мужества
Ван Динлю	Мать молний	Глава 64	Низкая
Ю Баосы	Дух погребения	Глава 67	Здоровья
Бай Шэн	Дневная крыса	Глава 15	Крыса
Ши Цянь	Блоха на барабане	Глава 45	Вор
Дуань Цзинчжу	Рыжий пёс	Глава 59	Собака

Нәшер ителгән

Урыҫ телендә

• Ши Най-Ань. Речные заводи: Роман в 2 томах / Пер. А. П. Рогачева под ред. В. С. Колоколова. — М.: Государственное изд-во художественной лит-ры, 1955. — 500 с., 624 с.
• Ши Най-Ань. Речные заводи / Сокр. пер. с кит. и лит. обраб. Б. Лисицы и Е. Серебрякова. — Л.: «Детская литература», 1968. — 320 с.
• Ши Най-Ань. Речные заводи. Роман в 2 томах / Пер. А. П. Рогачева; предисл. Л. Н. Меньшикова. — Рига: «Полярис», 1992. — 500 с., 624 с. — Серия «Новая библиотека китайской литературы». — ISBN 5-88132-004-2.
• Ши Най-Ань. Речные заводи. Роман в 2 томах / Пер. А. П. Рогачева. — М.: «Эннеагон Пресс», 2008. — 548 с., 688 с. — Серия «Классическая китайская литература». — ISBN 978-5-91051-026-9, ISBN 978-5-91051-025-2.
• Ши Най-Ань. Речные заводи: Роман в 2 томах / Пер. А. П. Рогачева; предисл. Пан Ин, Т. А. Пан. — СПб.: Наука, 2014. — 607 с., 727 с. — Серия «Библиотека китайской литературы». — ISBN 978-5-02-038384-5.

Фильмдар

• «Речные заводи (фильм)» (1972) — Гонконг, фильм
• Речные заводи (Япония, 1973, сериал)
• Все люди — братья (Гонконг, 1975, фильм), фильмдың дауамы 1972 й.
• Речные заводи (Ҡытай, 1983, сериал)
• Речные завод (Ҡытай, 1998, сериал)
• Hero: 108 (Ҡытай, 2010, мультсериал)
• Речные заводи (Ҡытай, 2011, сериал)

Һылтанмалар

• «108 героев популярного романа Suikoden» в гравюрах Утагава Куниёси 2020 йыл 26 сентябрь архивланған.
• Аудиокнига — «Речные заводи» на русском языке в 2 томах (время воспроизведения 64 часа)