Змиян сигеүе
Змиян сигеүе (сер. Змијањски вез) — үҙенсәлекле техника сигеүе, әлеге сигеү төрө менән традицион рәүештә Серб Республикаһындағы Змиян өлкәһе ауылдарында, Босния һәм Герцеговинала ҡатын-ҡыҙҙар шөғөлләнә. Орнаменттар байлығы һәм техникаһының ҡатмарлылығы менән айырылып тора. 2014 йылда ул ЮНЕСКО кешелектең ауыҙ-тел һәм матди булмаған мәҙәни мираҫы шедеврҙары исемлегенә индерелә[2]. Змиян сигеүе традицион змиян ҡатын-ҡыҙ кейеменең мөһим өлөшө булып тора.
Традицион змиян ҡулдан сигеү ҡатын-ҡыҙ костюмдарын һәм көнкүреш әйберҙәрен, атап әйткәндә, туй күлдәктәрен, кейем-һалым, шарфтар, түшәк кәрәк-яраҡтарын биҙәү өсөн ҡулланыла. Был сигеү төрөндә геометрик йәки сәскә орнаменттарын сигеү өсөн аҡ төҫтәге ҡара-зәңгәр төҫтәге еп ҡулланыу хас. Босния һәм Герцеговинаның башҡа төбәктәрендә сигеү төрҙәренән айырылып тора, сөнки унда ике йәки дүрт төҫ ҡулланыла. Сигелгән һүрәттең ҡатмарлылығы ауылда йәшәгән ҡатын-ҡыҙҙың социаль статусын билдәләй. Змиян сигеү менән ҡатын-ҡыҙҙар ғәҙәттә коллективта шөғөлләнә, сигеү өҫтөндә улар йыш ҡына бер-береһе менән аралаша йәки йырлай. Хәҙерге ваҡытта ҡатын ҡыҙҙар йыш ҡына үҙҙәренең сығышын күрһәтеү өсөн змиян сигеүле кейем кейә.
Змиян сигеү техникаһы XIX быуат уртаһында формалаша. XX быуат башына тиклем был сигеү тик етен йәки ҡәнәфер туҡымаһында ғына ҡулланылған. XX быуат уртаһынан XXI быуат башына тиклем змиян сигеүе мамыҡ туҡымаһына һалына башлай. Һәр сигеүсе сигеү техникаһына үҙенекен индерә, уларҙың тәжрибәнән килгән табыштары быуындан-быуынға тапшырыла. Хәҙерге йәшәү рәүеше һәм глобалләшеү был традицион һөнәрҙе юҡҡа сығыу ҡурҡынысы аҫтына ҡуя ала. Шуға күрә змиян сигеүенә өйрәтеү буйынса төрлө курстар ойошторола.
Змиян ҡул менән сигеүҙең дүрт төп техникаһы бар: прорлак, подвлакно, пруталачка һәм крстачка. Был исемлектән «крстачка» (крестик менән сигеү) техникаһы өҫтөнлөк итә[3].
Иҫкәрмәләр үҙгәртергә
- ↑ 1,0 1,1 Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity, Liste représentative du patrimoine culturel immatériel de l’humanité, Lista Representativa del Patrimonio Cultural Inmaterial de la Humanidad (ингл.)
- ↑ Sarajevo: Zmijanski vez uvršten na listu UNESCO-a pristupljeno 3. jula 2015. (босн.)
- ↑ Post Srpske has Issued a New Stamp Issue Cultural Heritage! // worldstampnews.com (инг.)
Һылтанмалар үҙгәртергә
— «Змияньская вышивка — всемирное нематериальное наследие» (11 мая 2018 г.)