Дошман ҡырҙы Салауат (йыр)

«Дошман ҡырҙы Салауат» («Салауатҡа дан йыры») — башҡорт халыҡ йыры.

Дошман ҡырҙы Салауат
Сәнғәт формаһы	Йыр
Жанр	халыҡ йыры
Башҡарыусы/артист	Әхмәҙиева Рәшиҙә Сәмиғулла ҡыҙы
Әҫәрҙең теле	башҡортса‎

Төрлө дәүерҙәрҙә йәшәгән билдәле шәхестәргә бағышланған тарихи йырҙар төркөмөнә инә.

Тарихы

1977 йылда Р. С. Сөләймәнов, Ф. А. Нәҙершина, һуңынан А. М. Ҡобағошов тарафынан Башҡортостандың Салауат районы Әлкә ауылында Тәскирә Шөғәйепованан (1928 йылда тыуған) яҙып алынған. Йыр гимн характерында һәм Салауат Юлаевтың ҡаһарманлыҡтарын данлай. Герой ҡиәфәтенең тасуирламаһы, «батыр» эпитеты — көй менән органик берҙәмлектә. Йырҙың үҙенсәлеге — башының һәм ҡушымтаның темп контрастында, йәғни, оҙон көйҙөң темпында башланған йыр ҡушымтаһында ҡыҫҡа көйгә күсә. Өҙөн көй өлөшөндә тотороҡло ауаздар ишетелә, мелодик үҫештең төп ысулы — уларҙы мелизмдар менән байытыу. Ҡушымтаһында башҡорт бейеү көйҙәренә хас булған һәм бөтә йырға тантаналы рәүеш биргән алым ҡуллана.

Ошо йырҙың бер вариантын Башҡортостандың атҡаҙанған артисы Рәшиҙә Әхмәҙиева «Миәҫ буйы» исеме аҫтында башҡара, тип яҙа Р. С. Сөләймәнов.

Тауыш һәм фортепиано өсөн, шулай уҡ башҡорт инструменттары оркестры өсөн йырҙы А. М. Ҡобағошов эшкәрткән.

Йырҙың тексы

Салауат кейгән күк еләнен, һай,

Уҡ-һаҙағы билендә,

Уҡ-һаҙағы уның билендә.

Ҡушымта:

Һай, һай, һай! Дошман ҡырҙы Салауат,

Һай, һай, һай! башҡорт халҡы батыры!

Яуҙарҙа ул үҙен йәлләмәне,

Һай, дан ҡаҙанды илендә,

Дан ҡаҙанды башҡорт илендә.

Ҡушымта:

Һай, һай, һай! Урал далаһы буйлап

Һай, һай, һай! Яңғыраған дан йыры.

Әҙәбиәт

• Башҡорт халыҡ моңдары. Өфө, 1991;
• Башҡорттоң 100 йыры. Өфө, 1992;
• Башҡорт халыҡ йырҙары, йыр-риүәйәттәре. Өфө, 1997;
• Башҡорт халыҡ музыка сәнғәте.: Эпик йырҙар һәм көйҙәр. 1-се том. Өфө, 2001.

Видеояҙмалар

1. YouTube сайтында Видео Венера Рәхмәтуллина башҡарыуында

Һылтанмалар

• Салават Юлаев. Энциклопедия. Уфа, Научное издательство «Башкирская энциклопедия», 2004. 251 стр.