Гайдуктар
Гайдуктар, хайдуттар (венг. hajduk — пехотасы) — Ғосман иҙеүенән яфа сиккән, Балҡанда һәм Көнбайыш Әрмәнстанда ғосмандарға ҡаршы көрәшкән крәҫтиәндәр. 1877—78 йылдарҙағы урыҫ-төрөк һуғышы ваҡытында күп гайдуктар урыҫ ғәскәрҙәре менән бергә Болгарияны азат итеү өсөн һуғыша.
| Гайдуктар | |
 | |
 Гайдуктар Викимилектә |
Тарихы
үҙгәртергәБер версияға ярашлы, гайдук һүҙе төр. haydut тигән төрөк һүҙенән барлыҡҡа килгән һәм юлбаҫарҙы аңлатҡан. Уларҙы яңысарҙар хөкөмһөҙ һәм тикшереүһеҙ юл буйҙарында үҫкән ағастарға аҫып китер булған. Башҡа версиялар буйынса, «гайдук» һүҙе «ајдук» тигән серб, «айдутин» тигән болгар, «гайду» (һүҙмә-һүҙ: мал ҡыуыусы) тигән венгр һүҙенән, Гайду провинцияһы атамаһынан барлыҡҡа килгән[1][2].
Гайдуктар 1804—1813 йылдарҙағы Беренсе серб ихтилалында ҡатнашҡан, 1877—78 йылғы урыҫ-төрөк һуғышында Болгарияла урыҫ ғәскәрҙәре яғында төрөктәргә ҡаршы һуғышҡан. Гайдуктарҙың батырлыҡтары халыҡ ижадына ингән, айырым кешеләр легендар персонажға әйләнгән.
Урындағы хакимдарҙың, аристократтарҙың шәхси һағы яугирҙәре лә гайдук тип йөрөтөлгән.
XVI быуаттан — XVIII быуат башына тиклем гайдуктар — Көнсығыш Европа өлгөһөндәге пехота, ул утлы ҡорал менән ҡоралландырылған булған.
Иҫкәрмәләр
үҙгәртергә- ↑ Гайдуки // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)(рус.)
- ↑ Гайдуки // Военная энциклопедия : в 18 т. / под ред. В. Ф. Новицкого и др.. — СПб. : Товарищество И. Д. Сытина, 1911—1915.
Әҙәбиәт
үҙгәртергә- Гайдуки // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)(рус.)
- РГАДА. Фонд 137; Фонд 141. Опись 1. 1654—1664 гг.;
- Фонд 210; Фонд 1635. Опись 1; Cefalli S. Relacja о stanie politycznym i wojskowym Polski przez Sebastiana Cefali sekretarca Jerzego Lubomirskiego. Relacje nuncjuszow apostoskich i innych osob о Polsce. В.; Poznan, 1864. T. II;
- Gdrski K. Historia piehoty polskiej. Krakow, 1893;
- Wimmer J. Historia piehoty polskiej. Warszawa, 1978.
- Aleksandar Petrović. The Role of Banditry in the Creation of National States in the Central Balkans During the 19th Century. — University of British Columbia, 2003.
- Обстоятельное описание торжественных порядков благополочного вшествия в царствующий град Москву и Священнейшего коронования её августейшего Её Императорского Величества всепресветлейшей державнейшей государыни Императрицы Елисавет Петровны самодержицы всероссийской, ещё бысть вшествие 28 февраля, коронование 25 апреля 1742 года. [Фрагмент] — Спб., Печатано при Академии наук, 1744. — 168 с.
- Непреходящее значение вклада Екатерины II в историческую науку. О создании ею эрмитажного собрания русских рукописей Д. Н. Альшиц (СПб)
- РГАДА. Gdrski К. Historia piehoty polskiej. Krakow, 1893;