Бөйөк Лукиҙы ҡамау
Бөйөк Лукиҙы ҡамау — 1580 йылда Стефан Баторийҙың икенсе кампания барышында Речь Посполитая ғәскәре тарафынан Бөйөк Лукиҙы ҡамау һәм алыу. Бөйөк Луки ҡәлғәһе ҙур стратегик әһәмиәткә эйә була, сөнки уны алыу осрағында поляк ғәскәре өсөн Рус дәүләтенең территорияһына инеү мөмкинлеге һәм маневрҙар өсөн байтаҡ арауыҡ асыла. Атап әйткәндә, Псков һәм Новгород, шулай уҡ Тверь һәм Мәскәүгә һөжүм итеү мөмкин була. Шул уҡ ваҡытта Баторийға төньяҡ-көнбайыш ерҙәрҙә урынлашҡан рус ғәскәрҙәрен үҙәктән айырып алыу мөмкинлеге тыуа.
| Бөйөк Лукиҙы ҡамау | |
 | |
| Урын | Бөйөк Луки |
|---|---|
| Ваҡиға ваҡыты | 5 сентябрь 1580 |
| Башланыу датаһы | 1 сентябрь 1580 |
| Тамамланыу датаһы | 5 сентябрь 1580 |
 | |
Ҡамау барышы
үҙгәртергә50 мең кешенән торған (башлыса немец һәм венгр ялланыусылары) Баторий ғәскәренә воевода Иван Васильевич Воейковтың 6-7 мең кеше иҫәпләнгән гарнизоны ҡаршы тора.
Артиллерия утының һөҙөмтәлелеген кәметеү өсөн Воейков ҡәлғәне өҫтән аҫҡа тиклем тупраҡ тултырылған кәрниздәр менән уратып алырға бойора. Ошо сәбәптәр буйынса, 1 сентябрҙә башланған утҡа тотоу ҡәлғә диуарҙарына етди зыян килтермәй. Баторий стеналарҙы яндырыу мөмкин түгеллегенә төшөнөп, ҡәлғәне штурмлау тураһында әмер бирә, әммә был һөжүмдә 200-гә тиклем кешеһен юғалта. Шул ваҡытта гарнизонға сығыу мөмкинлеге тыуа, береһе ваҡытында король байрағы баҫып алына.
Баторий артиллерия утын тупраҡ менән һаҡланмаған ҡәлғә башняларына тупларға ҡарар итә, әммә уларҙан барлыҡҡа килгән янғынды гарнизонға һүндерергә мөмкин була. Ул саҡта ҡәлғә аҫтын ҡаҙып мина һалырға ҡарар ҡабул ителә. Тик шартлауҙар, емерелеүҙәргә ҡарамаҫтан, улар барлыҡҡа килгән уйымды ала алмай, сөнки ҡәлғә һаҡсылары, еүеш тиреләр менән уттан һаҡлана. Ниһәйәт, 5 сентябрҙең төнөнә ҡарай Баторийҙың бер отряды ҡәлғә башняһын яндыра. Көслө ел утты тиҙ арала тарата һәм һаҡлаусылар һөжүмгә етерлек ҡаршылыҡ күрһәтә алмай. Һөҙөмтәлә Баторий армияһы ҡәлғәгә бәреп инә. Бөтә ҡаланы һаҡлаусылар, шул иҫәптән Воейков, ҡала эсендә һуйышта һәләк була[1].
Шуныһы иғтибарға лайыҡ, талауҙар менән мауығып, Баторий һалдаттары уттың дары арсеналына яҡынлышыуын үткәреп ебәрә. Шул уҡ Дзялынский мәғлүмәттәре буйынса, арсенал шартлауҙан һуң яҡынса 200 талаусы вафат була
Эҙемтәләре
үҙгәртергәҠала шул тиклем ныҡ емерелә, хатта ҙур табышҡа өмөт иткән Баторийҙың ялланған кешеләре ҙур бола сығара башлай. баторияны тулышҡан. Бары тик сираттан тыш түләүҙәр ярҙамында Баторий ғәскәр дисциплинһын тергеҙә һәм уны оборона нығытмаларын тергеҙеү менән шөғөлләнергә мәжбүр итә. Эштәр бер нисә аҙна дауам итә һәм поляк армияһының Ржевҡа һөжүмен тотҡарлай.
Иҫкәрмәләр
үҙгәртергә- ↑ Дневники второго похода Стефана Батория на Россию (1580 г.) М., 1897
Әҙәбиәт
үҙгәртергә- Филюшкин а. и. 1558-1583 йылдарҙа ливон һуғышы тамамлана: «һуғыш мәскәү» (1579-1582) // хәрби эш тарихы: тикшеренеүҙәр һәм сығанаҡтары. — 2015. — II махсус сығарылыш. Хәрби тарихы буйынса лекция XVI-XIX вв. — Чан. II. — 330-338 c.
- Стефан көндәлек рәсәй Баторияны икенсе походы (1580 йылда) / Ян Зборовский, Лукаш Дзялынский; под ред менән польша пер о. н. Милевский. — М., 1899.
- Милютин м. ҡамауҙа һәм уның эҙемтәләрен 1580 йылда бөйөк баторияны лука стефан. — Гродно, 1909.
- Новодворский Ватан өсөн көрәшкән һәм речь Посполита Ливония араһында Мәскәү (1570-1582). — СПб., 1904. — С. 120-199.
- Н Шеф. Рәсәйҙәге Алыштар. Хәрби-тарихи китапхана. — М., 2002.