Болгарияның административ бүленеше

Административ яҡтан Болгария  28 өлкәгә (болг. област област), өлкәләр бөтәһе 264 общинаға (болг. община община) бүленә. Общиналарға кметтар идара итә. Өлкәләрҙә үҙәк дәүләт идаралығын «өлкә идарасылары» тормошҡа ашыра, уларҙы Министрҙар советы тәғәйенләй. Европа берләшмәһенең № 1059/2003 регламентына ярашлы, Болгария территорияһы беренсе кимәлдәге бер һәм икенсе кимәлдәге алты төбәккә бүленә. Улар административ-территориаль берәмек түгел, ә илдең статистика зонаһы ғына булып тора.

Урындағы үҙидаралыҡ

Общиналар урындағы үҙидаралыҡ тормошҡа ашырылған төп административ-территориаль берәмектәр булып тора.

Һәр общинаға кмет идара итә, ул община граждандары тарафынан тура, тиң һәм йәшерен тауыш биреү юлы менән  4 йылға бер һайлана. Үҙәк власть етәкселәре булған президенттан, премьер-министрҙан айырмалы, кмет өсөн вазифала булыу буйынса мөҙҙәт сикләүе юҡ. Мәҫәлән, 2007 йылда Божуркала урындағы һайлауға Хрюстен Әхмәтов унынсы тапҡыр еңеп сыға, шул мәлгә ул кмет вазифаһын 36-сы йыл рәттән биләгән була.

Урындағы үҙидаралыҡ органдары «община советтары» (болг. Общински съветиОбщински съвети) тип атала. Община советтарының ағзалары  «община вәкилдәре» (болг. общински представители общински представители) тип йөрөтөлә. Улар урындағы һайлауҙа бюллетендә кметлыҡҡа кандидат артынан яҙыла һәм һайлау һөҙөмтәләренә тура нисбәттә совет составына индерелә.  Община советы кметҡа общинаға идара итеүҙә ярҙамлаша (уларҙың күпселеге ғәҙәттә кмет ингән партияға йә коалицияға ҡарай) һәм уның эш-ғәмәлдәренә контроллек итә. Община вәкилдәре советтың һәр ултырышынан һуң эш хаҡы ала, ләкин был гонорарҙар бер ваҡытта ла тиерлек уларҙың төп килеме түгел. Ваҡ общиналарҙа ерле интеллигенция вәкилдәре — юристар, табиптар, эшҡыуарҙар — община вәкиле итеп һайлана. Община ҙурыраҡ булған һайын, уның советында эре бизнес вәкилдәре һәм профессиональ сәйәсмәндәр күберәк.  

500-гә тиклем кешеле общиналар  иң яҡын  округ ҡалаһының кметы ҡала өсөн тауыш бирә, һуңынан уға ҡаланан кмет наместнигы тәғәйенләнә. 

Өлкә хакимиәте

Болгарияның өлкәләре

Болгария территорияһы 28 өлкәгә бүленә, уларҙың һәр береһенә тиҫтәләгән община инә. 

Өлкәләр үҙәк дәүләт идаралығы башҡарылған төп административ-территориаль берәмек булып тора. Өлкәләргә өлкә идарасылары  (Областен управител) етәкселек итә, уларҙы Министрҙар советы тәғәйенләй. 

Полиция, һаулыҡ һаҡлау, экологик күҙәтеү кеүек һәр төбәк хеҙмәтендә министрға тиклем үҙ субординацияһы бар. Өлкә идарасылары төрлө үҙәк дәүләт хеҙмәттәренең урындағы кимәлдәге эшмәкәрлеген көйләүгә етәкселек итә. 

Общиналарҙың һәм өлкәләрҙең атамалары уларҙың административ үҙәктәренең атамаларына тап килә. София ҡалаһы София өлкәһенең дә, София ҡала өлкәһенең дә административ үҙәге булып тора. 

Болгарияның өлкәләре

№	Өлкә	Халҡы, кеше (2001)	Халҡы, кеше (2011)	Халыҡ һанының үҫеше, (2001/2011)	Майҙаны, км²	Тығыҙлығы, кеше/км²	Муниципалитеттар һаны
1	Благоевград өлкәһе	341 173	323 552	-5,2 %	6449	50,17	14
2	Бургас өлкәһе	423 547	415 817	-1,8 %	7748	53,67	13
3	Добрич өлкәһе	215 217	189 677	-11,9 %	4720	40,19	8
4	Габрово өлкәһе	144 125	122 702	-14,9 %	2023	60,65	4
5	Хасково өлкәһе	277 478	246 238	-11,3 %	5470	45,02	11
6	Кырджали өлкәһе	164 019	152 808	-6,8 %	3209	47,62	7
7	Кюстендил өлкәһе	162 534	136 686	-15,9 %	3084	44,32	9
8	Ловеч өлкәһе	169 951	141 422	-16,8 %	4129	34,25	8
9	Монтана өлкәһе	182 258	148 098	-18,7 %	3636	40,73	11
10	Пазарджик өлкәһе	310 723	275 548	-11,3 %	4459	61,80	11
11	Перник өлкәһе	149 832	133 530	-10,9 %	2392	55,82	6
12	Плевен өлкәһе	311 985	269 752	-13,5 %	4337	62,20	11
13	Пловдив өлкәһе	715 816	683 027	-4,6 %	5962	114,56	18
14	Разград өлкәһе	152 417	125 190	-17,9 %	2637	47,47	7
15	Русе өлкәһе	266 157	235 252	-11,6 %	2803	83,93	8
16	Шумен өлкәһе	204 378	180 528	-11,7 %	3390	53,25	10
17	Силистра өлкәһе	142 000	119 474	-15,9 %	2846	41,98	7
18	Сливен өлкәһе	218 474	197 473	-9,6 %	3544	55,72	4
19	Смолян өлкәһе	140 066	121 752	-13,1 %	3193	38,13	10
20	София	1 170 842	1 291 591	+10,3 %	1345	960,29	1
21	София өлкәһе	273 240	247 489	-9,4 %	7059	35,06	22
22	Стара-Загора өлкәһе	370 615	333 265	-10,1 %	5152	64,69	11
23	Тырговиште өлкәһе	137 689	120 818	-12,3 %	2716	44,48	5
24	Варна өлкәһе	462 013	475 074	+2,8 %	3818	124,43	12
25	Велико-Тырново өлкәһе	293 172	258 494	-11,8 %	4662	55,45	10
26	Видин өлкәһе	130 074	101 018	-22,3 %	3033	33,31	11
27	Враца өлкәһе	243 036	186 848	-23,1 %	3620	51,62	10
28	Ямбол өлкәһе	156 070	131 447	-15,8 %	3336	39,40	5
Бөтәһе	7 928 901	7 364 570	-7,1 %	110 772	66,48	264

Болгарияның төбәктәре

Болгарияның төбәктәре —  Европа берләшмәһенең 1059/2003-сө регламентына ярашлы ойошторолған территориаль берәмектәр. Төбәктәр, Европа берләшмәһендә ҡулланылған территориаль берәмектәрҙең дөйөм классификацияһына ярашлы, төбәктең үҫешен планлаштырыу, программалаштырыу, идара итеү, ресурстар менән тәьмин итеү, күҙәтеү һәм баһалау статистикаһын алып барыу маҡсатында булдырыла. Был төбәктәр административ-территориаль берәмек түгел, ә илдең статистик зонаһы ғына булып тора. Болгария территорияһы беренсе кимәлдәге ике төбәккә һәм икенсе кимәлдәге алты төбәккә бүленә:

"Төньяҡ һәм Көньяҡ-Көнсығыш Болгария" төбәге:

Болгарияның Төньяҡ-Көнбайыш төбәге Видин өлкәһе Враца өлкәһе Ловеч өлкәһе Монтана өлкәһе Плевен өлкәһе

Болгарияның Төньяҡ-Үҙәк төбәге Велико-Тырновой өлкәһе Габрово өлкәһе Разград өлкәһе Русе өлкәһе Силистра өлкәһе

Болгарияның Төньяҡ-Көнсығыш төбәге Варна өлкәһе Добрич өлкәһе Тырговиште өлкәһе Шумен өлкәһе

Болгарияның Көньяҡ-Көнсығыш төбәге Бургас өлкәһе Сливен өлкәһе Стара-Загора өлкәһе Ямбол өлкәһе

 Болгария төбәктәре

"Көньяҡ-Көнбайыш һәм Көньяҡ-Үҙәк Болгария" төбәге:

Болгарияның Көньяҡ-Көнбайыш төбәге Благоевград өлкәһе Кюстендил өлкәһе Перник өлкәһе София өлкәһе София

Болгарияның Көньяҡ-Үҙәк төбәге Кырджали өлкәһе Пазарджик өлкәһе Пловдив өлкәһе Смолян өлкәһе Хасково өлкәһе

Тарихы 

1987—1998 йылдарҙағы өлкәләр

1987 йылдың авгусынан 1998 йылдың аҙағына тиклем Болгария 8 өлкәгә һәм ҡалаға бүленә:

1. Бургас өлкәһе. Үҙәге — Бургас
2. Варна өлкәһе. Үҙәге — Варна
3. Ловеч өлкәһе. Үҙәге — Ловеч
4. Михайловград өлкәһе (1993 йылдан — Монтана). Үҙәге — Михайловград (1993 йылда Монтана тип үҙгәртелә)
5. Пловдив өлкәһе. Үҙәге — Пловдив
6. Разград өлкәһе (1990 йылдан — Русе). Үҙәге — Разград (1990 йылда Русеға күсерелә)
7. София өлкәһе. Үҙәге — София
8. Хасково өлкәһе. Үҙәге — Хасково
9. София ҡала. Үҙәге — София