Башка плитаһы
Башка плитаһы (хорв. Baščanska ploča) — иң боронғо хорват яҙма ҡомартҡыларының береһе, беҙҙең көндәргә тиклем һаҡланған глаголица ҡомартҡыларының иң әһәмиәтлеләренә инә. XI—XII быуаттар арауығына ҡарай.
Плита 1851 йылда Крк утрауының көньяғында Башка ҡасабаһы эргәһендәге Юрандвор ауылында изге Луция роман сиркәүендә алып барылған ҡаҙыныуҙар ваҡытында табыла. 1934 йылдан плита Загребта Хорватия Фән һәм мәҙәниәт академияһында һаҡлана, ә изге Луция сиркәүенә күсермәһе ҡуйылған.
Тасуирламаһы
үҙгәртергә
Таш плитаға король Дмитар Звонимирҙың аббат Држиха идаралығындағы бенедиктсылар аббатлығына ер биләмәһен иғәнә итеп биреүе тураһында яҙылған. Яҙма 13 юлдан тора һәм яҡшы һаҡланған. Плитаның уң яҡтан ватылып төшкән ике өлөшө лә табылған, текстың уларҙағы өлөшө лә һәйбәт һаҡланған. Башка яҙмаһы глаголица менән яҙылған, сиркәү славян теленең хорват төрөнә хас булған үҙенсәлектәргә эйә. Башка плитаһы — глаголица алфавитының «йомронан» (болгар-македон) «мөйөшлөгә» (хорват) күсеү тибының берҙән-бер һаҡланған өлгөһө.
Башка яҙмаһы — «хорват» тигән сифат һүҙ хорват телендә яҙылған яҙма сығанаҡтарҙың һаҡланып ҡалған иң боронғоһо. Хорватса глаголица яҙмалы тағы ла боронғораҡ ҡомартҡылар бар (Пломин плитаһы, Валун плитаһы һәм Крк яҙмаһы XI быуатҡа ҡарай), ләкин улар күләме менән һәм һаҡланғанлыҡ йәһәтенән Башка плитаһынан ҡайтышыраҡ. Яҙма хорват теле барлыҡҡа килгән осорҙоң дәлиле тип баһалана.
Башка яҙмаһының тексы Иван Мажуранич портреты менән бергә 100 куналы банкнотаның аверсына төшөрөлгән.
Текст
үҙгәртергәТекстың төп нөсхәһе
үҙгәртергәⰰⰸⱏ–––––ⱌⰰⰻⱄⱀⰰ––ⱅⰰⰳⱁⰴⱆⱈⰰⰰⰸⱏ ⱁⱂⰰⱅ–ⰴⱃⱏⰶⰻⱈⱝⱂⰻⱄⰰⱈⱏⱄⰵⱁⰾⰵⰴⰻⱑⱓⰶⰵ ⰴⰰⰸⱏⰲⱏⱀⰻⰿⱃⱏⰽⱃⰰⰾⱏⱈⱃⱏⰲⱝⱅⱏⱄⰽⱏ––– ⰴⱀⰻⱄⰲⱁⱗⰲⱏⱄⰲⰵⱅⱆⱓⰾⱆⱌⰻⱓⰻⱄⰲⰵ–– ⰿⰻⰶⱆⱂⱝⱀⱏⰴⰵⱄⰻ–ⱃⱝⰽⱃⱏⰱⱝⰲⱑⰿⱃⱝ–––ⱏⰲ–– ⱌⱑⱂⱃⰱⱏⱀⰵⰱⰳⰰ–ⱏⱂⱁⱄⰾ–ⰲⰻⱀⱁⰴⰾⱑ––ⰲⰰⰲⱁ ⱅⱁⱌⱑⰴⰰⰻⰶⰵⱅⱉⱂⱁⱃⱒⰵⰽⰾⱏⱀⰻⰻⰱⱁⰻⰱ–ⰰⱀⰾⰰⰻⰳⰵ ⰲⰰⰼⰾⰻⱄⱅ҃ⰻⰻⱄⱅ҃ⰰⱑⰾⱆⱌⰻⱑⰰⱞⱀⱏⰴⰰⰻⰾⰵⱄⰴⱑⰶⰻⰲⰵ ⱅⱏⱞⱉⰾⰻⰸⱝⱀⰵⰱ҃ⱁⰳⰰⰰⰸⱏⱁⱀⱝⱅⱏⰴⰱⱃⱉⰲⱜⱅⱏⰸⱏ ⰴⱝⱈⱏⱌⱃ꙯ⱑⰽⱏⰲⱏⱄⰻⱅⰻⱄⰲⱉⰵⱓⰱⱃⱝⰰⱜⱓⱄⱏⰴⰵⰲ ⰵⱅⰻⱓⰲⱏⰴⱀⰻⰽⱏⱀⰵⰸⰰⰽⱉⱄⱏⱞⱏⱅⱝⱉⰱⰾⰰⰾ ⰰⱓⱋⱝⰳⱉⰲⱏⱄⱆⰽⱏⱃⱝⰻⱀⱆⰻⰱⱑⱎⰵⰲⱏⱅⱏⰾNⱜⱞ ⱜⰽⱆⰾⱝⰲⱏⱉтⱉⱒⱍ–––ⰲⰵт꙯ⱆⱓⰾⱆⱌ꙯ⱜⱓⰲⱏⰵⰾⰻNⱉ
Латиницаға транслитерацияһы
үҙгәртергә- A[O IME VЪ ZЪ]TCA I 'S(I)NA [I' S](VE)DUHA AZЪ TAGO
- OPAT[Ъ] DRŽIHA РІЅАНЪ LEDI SE O[Н]JuŽE Ě
- DA ZЪVЪNIM[I]KRALЪ RЪ HRЪVATЪSKЪÏ [VЪ]
- I ' S SVETUJu DNI VЪ SVOJĘ LUCIJu[VEDO]-
- MI KRЪ ŽUPANЪ DESIMRA[BA]MRA VĚ[ҠАЛАЙ]VЪ L Ъ(I)-
- CĚ АЛДЫ(I)BЪNEBŽA [А]POSL Ъ[Ъ] VIN[OD](O)LĚ [ĚK](O)V VЪ(Ъ)-O
- BO TOCĚ IŽE DA TO POREČE KLЪNI I(G) I BÏ(=12) AP(OSTO)I G LA(=4) E-
- VA ТИКЛЕМ(N)J(E)I ' S LISTI(VE)AM TAĚ LUCIĚ(E)IŽE. П. SDĚ ŽIVE DA-
- D ТА ZA MOLI NE AZЪ ОРАТ BOGA(O)BROVITЪ ZЪ-
- SIJu DAH DEV ЅЪ SVOEJu BRATIJu CRĚKЪVЪ I-
- OBLAD KЪNEZA ETIJu КОЅЪМЪТА VЪ DNI-
- I т dni ajućago vъ kъrainu běše vъsu M-
- OTOČЪCI IKULA VЪ [ЅЪ ' S]LUCIJu VETUJu VЪ EDINO
Хәҙерге хорват телендә
үҙгәртергә- Ja, Oca-елә ime Svetoga Duha Sina i i у-у-у. Ja
- o ledini ovo koju opat pisah Držiha
- dade Zvonimir, u kralj hrvatski
- dane Luciji svoje svetoj. Svjedoče
- u Krbavi župan mi Desimir, u Li Martin-
- ci, u Jakov i Piribineg Vinodolu o na-
- toku. Poreče tko Da, 12 4 e i i i prokune nega Bog apostola ga-
- sveta Lucija i vanđelista. Amen. Onaj živi Neka ovdje tko,
- njih Boga moli za. Dobrovit opat zi Ja-
- ovu dah dev svoje crkvu sa-
- vl braće je dane etero Kosmata kneza koji u-
- Krajinom adao cijelom. U. I bijaše dane te Mi-
- u kula zajedno Otočcu sa Lucijom svetom.
Тәржемәһе
үҙгәртергә- Раббы Ата, Раббы Ул һәм Изге Рух хөрмәтенә, мин
- аббат Држиха, быны ер тураһында яҙҙым, уны
- бирҙе Звонимир, хорват короле,
- уның Изге Луция көндәрендә. Һәм шаһит-
- тар [булды] Крбавала жупан Десимир, Ликала
- Мартин, Винодолда Пирибинег һәм Яков ут-
- рауҙа. Кем быны инҡар итә, уны ҡәһәрләһен Алла ла 12 апостол да 4 ин-
- жилсы ла һәм Изге Луция. Амин. Кем генә бында йәшәһә лә
- улар өсөн Аллаға доға ҡыл. Мин, аббат Добровит, тө-
- ҙөнөм был сиркәүҙе ту-
- ғыҙ ир туғаным менән кенәз Космат көндәрендә, ул хужа
- ине бөтә төбәккә. Һәм ул көндәрҙә Оточацтан Ни-
- колай Изге Луция менән ҡушылды.