Оло Суҡы[2] (һирәкләп — Оло Суҡаҡ, Оло Һуҡа, Оло Һыуыҡ) — - Урал тауҙары системаһы тау һырты, Силәбе өлкәһендә урынлашҡан.

Оло Суҡы
Рәсем
Дәүләт  Рәсәй[1]
Административ-территориаль берәмек Силәбе өлкәһе
Диңгеҙ кимәленән бейеклек 1050 метр
Карта
 Оло Суҡы Викимилектә

Тасуирламаһы

үҙгәртергә
 
Схема милли паркы «Зюраткуль»

Һырт өлөшләтә «Йөрәккүл» милли паркы сигендә урынлашҡан, уларҙың аралығында Кесе Һатҡы һәм Йүрүҙән йылғалары аға. Көнбайыш бейек тау зонаһының үҙәк, һырт-арҡа өлөштәре тип аталған төбәккә ҡарай.

Көньяҡ Уралдың бик күп тауҙары кеүек, Оло Суҡы һырты көньяҡ-көнбайыштан төньяҡ-көнсығышҡа тиклем һуҙыла. Көньяҡ-көнсығышта Оло Суҡыға ике тау — Оло һәм Кесе Уван килеп терәлә. Көньяғында һырт Йүрүҙән йылғаһы үҙәне менән сиктәш, уның артынса Егәлге һырты китә . Оло Суҡының көнсығыш тармағының төньяҡ-көнсығыш дауамы булып Москаль һырты, артабан — Йөрәккүл һәм Магнит һырттары һуҙылып китә. Был 50 км һырттар сылбыры тектоник яҡтан бер антиклинорий тәшкил итә.

Оло Суҡының бейеклеге барлыҡ дауамында 1 000 метрҙан ашыу. Һырт ҡаяларының, үркәстәренең , һикәлтәләренең һәм таш һибелмәләренең күп булыуы менән айырылып тора. Шулай ҙа төньяҡта хәл икенсе — унда киң яйла (яҫы тау) урынлашҡан[3].

Этимологияһы

үҙгәртергә

П. С. Паллас XVIII быуатта һырт исеменең ике вариантын теркәп алған (Большая и Малая Сука): Суҡа һәм Суҡатау. Атамаларҙың килеп сығышының өс версияһы бар:

  • «Һуҡа» тигәндән килеп сыҡҡан тигән фараз. Ысынлап, алыҫтан һуҡа менән оҡшашлыҡ күҙәтелә. Әммә төркисәгә һүҙ урыҫ теленәналынған тип һанала, тимәк, атама сағыштырмаса яҡын арала килеп сыҡҡан була, ә был бик шикле.
  • Башҡортса суҡы (йәки суҡаҡ) — «нимәнеңдер ослайып сығып торған урыны»[4][5]. Мәгәр тау ике һыртлы, шуға күрә ул да шикле һанала.
  • Ысынбарлыҡҡа иң яҡыны, бәлки, башҡортса "Һыуыҡ " (суук) тигәндән килеп сыҡҡан, тигән фараздыр .

Билдәле урал топонимисы К. Матвеев , Төлөк ауылы урыҫтары һыртты «Сука» (йәғни кәнтәй) тип атай, тип билдәләй, йәнәһе унда менеп йөрөү бик уңайһыҙ[3].

 
Оло Суҡы һәм Оло Сибирка ҡасабаһы (Москаль һыртынан күренеш)
  1. GEOnet Names Server — 2018.
  2. Топокарты ГГЦ 2015 йыл 22 декабрь архивланған.
  3. 3,0 3,1 Хребет Большая Сука. // yuzhnyj-ural.ru. Дата обращения: 2012-1-8. Архивировано 8 сентябрь 2012 года.
  4. Башҡорт теленең һүҙлеге. 2 томлыҡ. — Мәскәү, 1993. — 2-се том, 240-сы бит
  5. Шувалов Н. И. От Парижа до Берлина по карте Челябинской области: Топонимический словарь. — 2-е изд., переработанное и дополненное — Челябинск: Южно-Уральское книжное издательство, 1989. — 160с. Дата обращения: 26 август 2013. Архивировано 5 август 2013 года. 2013 йыл 5 август архивланған.

Һылтанмалар

үҙгәртергә

Сығанаҡтар

үҙгәртергә
  • Урал// Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. 27-се т. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.