Һарғат мәҙәниәте

археологик ҡомартҡы

Һарғат мәҙәниәте — беҙҙең эраға тиклем VII—VI быуаттарҙан беҙҙең эраның III—V быуаттарына тиклем Урал аръяғы һәм Көнбайыш Себерҙең эре йылғалары — Иртыш, Ишем, Тубыл, Омь йылғаһының урта ағымы һәм Иҫәттең түбәнге ағымы буйлап урынлашҡан археологик мәҙәниәт. Һарғат мәҙәниәтенең төньяҡтағы ҡомартҡылары Тубыл киңлегендә, урман зонаһы сигендә табыла. Көньяҡта был мәҙәниәттең сиге урман-даланың көньяҡ сиге менән тап килә. Уралдың көнсығыш итәгенән көнбайышҡа табан һәм Барабы урман-далаһында көнсығышҡа табан шулай уҡ Һарғат тораҡ урындары һәм боронғо ҡәберлектәре табыла

Һарғат мәҙәниәте
 Һарғат мәҙәниәте Викимилектә

Асыу тарихы үҙгәртергә

 
Һарғат мәҙәниәтен булдырыусыларҙың реконструкцияланған бюстары. ТюмГУ Археология һәм этнография музейы экспонаты
 
Һарғат яугире ҡоралдарының реконструкцияһы. ТюмГУ Археология һәм этнография музейы экспонаты

Һарғат тарихын фәнни тикшеренеүҙең башы ғалим-археологтар П. А. Дмитриев, В. Н. Чернецов һәм В. П. Левашёваларҙың исемдәре менән бәйле. Ғәмәлдә улар хәҙерге ваҡытта «Һарғат мәҙәниәте» тип аталған археологик мәҙәниәтте башлап асыусылар була. Беренсе тапҡыр 1927 — 28 йылдарҙа В. П. Левашёва тарафынан Омск өлкәһенең Саргатское ауылы янында табылған был боронғо ҡәберлектең атамаһы ошо ауыл исеме менән бәйле.

П. А. Дмитриев 1929 йылда үлгән кеше башы менән төньяҡҡа йүнәлтеп һалынған һәм яҡынса бер үк төрлө ҡәбер инвентары булған Тубыл, Ишем, Урта Иртыш һәм Барабы ҡурған ҡәберлектәрен бер төркөмгә индереү мөмкинлеген билдәләй.

П. А. Дмитриевтың күҙаллауын В. Н. Чернецов артабан үҫтерә. Ул ҡорт йомғағына оҡшаш һәм һарғат тибындағы ҡурғандарҙы айырым бер мәҙәниәткә бүлеү тураһындағы фекерҙе белдерә, уның фекеренсә, был мәҙәниәтте йөрөтөүселәр уғыр ҡәбиләһенең вәкилдәре булыуы ихтимал.

Палеогенетика үҙгәртергә

Һарғат мәҙәниәте вәкилдәрендә түбәндәге митохондриаль гаплогруппаларҙың булыуы асыҡлана: A, C, T1, Z[1], B4a[2][3], N1a1a1a, U5a1, H, H8, C4a2c1, биш индивидта: Y-хромосом гаплогруппаһы N1a1, икәүһендә — Y-хромосом гаплогруппаһы R1a1]][4][./Саргатская_культура#cite_note-4 [4]] R1a1[5]

Археологик ҡомартҡы үҙгәртергә

  • Ингаль уйһыулығы

Шулай уҡ ҡара үҙгәртергә

  • Кулайская культура

Иҫкәрмәләр үҙгәртергә

Әҙәбиәт үҙгәртергә

  • Дмитриев П. А. Мысовские стоянки и курганы // Труды секции археологии РАНИОН : журнал. — М., 1929. — Т. 4. — С. 189.
  • Матвеева Н. П. Саргатская культура на Среднем Тоболе / Отв. ред. Н. В. Полосьмак. — Новосибирск: ВО «Наука», 1993. — 172 с. — ISBN 5020302678.
  • Чернецов В. Н. Древняя история Нижнего Приобья // Материалы и исследования по археологии : журнал. — М., 1953. — В. 35. — С. 238.

Һылтанмалар үҙгәртергә