Ҡутырбаш

Ҡутырбаш — (лат. Knáutia arvénsis ҡарут һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты.

Ҡутырбаш
Фәнни классификация
Домен:  Эукариоттар Батшалыҡ:  Үҫемлектәр Аҫҡы батшалыҡ:  Йәшел үҫемлектәр Бүлек:  Сәскәлеләр Класс:  Ике өлөшлөләр Отряд:  Ҡарут һымаҡтар (Ворсянкоцветные) Ғаилә:  Жимолостные Ярым ғаилә:  Ворсянковые Ырыу:  Короставник Вид:  Ҡутырбаш
Халыҡ-ара фәнни исеме
Knautia arvensis (L.) Coult.
Синонимдар
Scabiosa arvensis L.basionym
Викиһаҡлағыста рәсемдәр ITIS   35408 NCBI   105271 EOL   467218 GRIN   21181 IPNI   319318

Таралышы

Яҡынса 50 төрө билдәле, Европаның, Көнбайыш Азияның һәм Төньяҡ Африканың уртаса бүлкәтендә таралған. Башҡортостанда 2 төрө үҫә. Ике йәки күп йыллыҡ үлән.

Ботаник яҙма

Һабағы төҙ, ябай, бейеклеге 30—200 см. Япрағы ҡапма-ҡаршы, ҡауырһын һымаҡ телемле (һирәгерәк бөтөн), һабаҡ япраҡтары — ултырма, сиратлы, һабаҡты яртылаш уратҡан, бөтөн ситле, аҫҡылары — һаплы. Сәскәһе ваҡ, аҡ, һары, алһыу зәңгәр төҫтә, ике енесле, дөрөҫ төҙөлөшлө түгел; тығыҙ ялпаҡ ярымшар формаһындағы тумалаҡ сәскәлеккә йыйылған. Тажы һәм тышҡы каса япрағы көпшә, эскеһе — сынаяҡ аҫты һымаҡ, тешле, һеркәсе 4-әү. Июнь—сентябрҙә сәскә ата. Емеше — орлоҡса, июль—сентябрҙә өлгөрә.

Файҙаланыуы

Мал аҙығы, декоратив, баллы үҫемлек. Баҫыу Ҡутырбашы бөтә республикала ҡыуаҡлыҡтар араһында, болондарҙа, урман ситтәрендә; эндемик татар Ҡутырбаш Башҡортостандың Урал алдында киң япраҡлы урмандарҙа үҫә.

Әҙәбиәт

• Флора СССР. В 30-ти томах / Начато при руководстве и под главной редакцией акад. В. Л. Комарова; Редакторы тома Б. К. Шишкин и Е. Г. Бобров. — М.—Л.: Издательство Академии Наук СССР, 1957. — Т. XXIV. — С. 14—15. — 501 + XVII с. — 2500 экз.
• Н. В. Илюшечкина. Оценка жизненности особей и ценопопуляций Knautia arvensis (Dipsacaceae) // Вестн. Казанск. гос. аграрн. ун-та. — Казань: Казанс. гос. аграрн. ун-т, 2009. — В. 1. — Т. 11. — С. 122—127. — ISSN 2073-0462. — полный текст в формате PDF, 240 kb  (Тикшерелеү көнө: 26 октябрь 2010)
• Губанов И. А., Киселёва К. В., Новиков В. С., Тихомиров В. Н. 1236. Knautia arvensis (L.) Coult. — Короставник полевой // Иллюстрированный определитель растений Средней России. В 3-х томах. — М.: Т-во науч. изд. КМК, Ин-т технолог. иссл, 2004. — Т. 3. Покрытосеменные (двудольные: раздельнолепестные). — С. 275. — ISBN 5-87317-163-7.