Чаган күле
Чаган (йәки Балапан)[1] — Ҡаҙағстандағы ядро һынау Чаганский проекты 1965 йылдың 15 ғинуарында бында урынлашып, аҙаҡ был күл барлыҡҡа килә. Халыҡ хужалығы өсөн үткәрелгән ядро шартлауының һөҙөмтәһе. Был күлгә Шаган (Иртыш ҡушылдығы) йылғаһынан һыу килә. «Атом күле» тип йыш ҡына телгә алына. Күлдә һыу күләме яҡынса 100 000 м³ тәшкил итә. Күл һыуында радиоактив матдәләр күп.
| Озеро | |
| Чаган | |
|---|---|
| ҡаҙ. Шаған | |
.jpg) | |
| Морфометрия | |
| Майҙаны | 5,92 км² |
| Күләме | 0,0001 км³ |
| Урынлашыуы | |
| 49°56′07″ с. ш. 79°00′32″ в. д.HGЯO | |
| [[ |Регион административ бүленеше]] | Көнсығыш Ҡаҙағстан өлкәһе |
 Чаган күле Викимилектә | |
Тарихы
үҙгәртергәЧаган йылғаһының туғайҙарында ядро шартлауы була ер аҫтында эшләй, скважина № 1004 178 метр тәрәнлектә, 1965 йылдың 15 ғинуарынан, гринвич буйынса иртәнге сәғәт 5-тә 59 минутта 59 секундта. Артабан Ҡаҙағстанда яһалма 40 һыу һаҡлағыс булдырыу планлаштырылған, дөйөм күләме яҡынса 120—140 млн м³. Шундай тәрән резервуарҙарҙың төбө иретмә менән ҡаплана һәм күлдең көҙгөһе әҙ быу менән булыуына ҡарап, яҙғы ташҡын ваҡытындағы проблемалар ҙа бөтә.
1965 йылда барлыҡҡа килгән соҡорҙар менән тоташтырған канал чаганка йылға башында. Һуңыраҡ бында ташлы плотина менән һыу үткәргән быуа ҡоролмаһы төҙөлә.
Характеристика
үҙгәртергәЧаган күленең майҙаны—5,92 км². Һыу күләме—19,1 млн куб. м. Тәрәнлеге—100 метр тирәһе.
Галерея
үҙгәртергә.jpg)
Шулай уҡ ҡарағыҙ
үҙгәртергә- Седан (ядро һынау) — америка кратеры.
- Печоро-Кама каналы.
- Кратерный күл, ҡағиҙә булараҡ, вулкан эшмәкәрлеге һөҙөмтәһендә барлыҡҡа килә.
- Проект «Чаган».
Иҫкәрмәләр
үҙгәртергәӘҙәбиәт
үҙгәртергә- Ҡаҙаҡ энциклопедияһы, 9-сы том. 18 бүлеге.
- Лео Германн. Бөйөк ялған тураһында дөрөҫлөк. 2 Том. С.-Петербург, 1999 й.