Урҙан

Урҙан, ҙур сыпҡай, сыбыҡай, оло сумҡа, тирҫаяҡ (лат. Чомга, лат. Podiceps cristatus) — сыпҡайҙар ғаиләһендәге һыу ҡошо.

Урҙан
Фәнни классификация
арауыҡтағы ранг Домен:  Эукариоттар Батшалыҡ:  Хайуандар Суб-батшалыҡ:  Эуметазойҙар Тип/Бүлек:  Ике яҡлы - симметриялы Суб-тип:  Икенсел ауыҙлылар Тип:  Хордалылар Клад:  Баш һөйәклеләр Суб-тип:  Умыртҡалылар Инфратип:  Башһөйәклеләр Супер-класс:  Дүрт аяҡлылар Класс:  Ҡоштар Ярым класс:  Яңы аңҡаулылар Отряд:  Сыпҡай һымаҡтар Ғаилә:  Сыпҡай һымаҡтар Ырыу:  Сыпҡайҙар Төр:  Урҙан
Халыҡ-ара фәнни исеме
Podiceps cristatus (Linnaeus, 1758)
Ареал
Һаҡлау статусы
Ҙур хәүеф янамай IUCN 3.1 Least Concern : 106003639
Викитөркөмдә Систематика Викиһаҡлағыста рәсемдәр ITIS   174491 NCBI   345573 EOL   1049443

Podiceps cristatus

Podiceps cristatus

Ҡылыҡһырлама

Өйрәктән бәләкәйерәк, яҡшы сумыусы һыу ҡошо. Ғүмерен башлыса һыуҙа үткәрә, ерҙән атлап йөрөй алмай. Яҙғыһын ата ҡоштоң түбәһендә ҡауырһындан ике мөгөҙ, ә сикәләрендә ерәнһыу ҡара «яҡа»лар үҫеп сыға. һырты ҡара таплы ҡара-көрән, елкәһе һәм ҡойроғо ҡара. Муйынының алғы яғы, түше, ҡорһағы көмөш кеүек тоноҡ йылмылдаҡлы аҡ. Башҡа сыпҡайҙарҙан ҙурлығы һәм яҙғы яҡалары менән айырыла.

Тауышы

Тауышы ҡыҫҡа ғына: «кейк», «кйәйк» йәки «көйәк».

Йәшәү рәүеше

Үҫемлеккә бай күлдәр һәм йылға ятыуҙарында йәшәй. Балыҡ, тәлмәрйен, һыу бөжәктәре менән туҡлана. Күсмә ҡош. Киң генә таралған. Ояһы һыу өҫтөндә йөҙөп йөрөй йәки ҡамыштарға беркетелә. 3—4 бөртөк йәшкелт аҡ йомртҡа һала. Ҡиммәтле- ҡорһаҡ һәм түш тиреһе өсөн аулайҙар.

Әҙәбиәт

• Э.Ф. Ишбирҙин. Башҡортостан ҡоштары китабы. Өфө,1986 йыл. ИБ №3478 28.693.35 И 90
• Акимушкин И. Мир животных. Птицы, рыбы, земноводные и пресмыкающиеся. — М.: Мысль, 1995.
• Бейчек В., Штясны К. Птицы. Иллюстрированная энциклопедия. — М.: Лабиринт-пресс.

Һылтанмалар

• Позвоночные животные России: Большая поганка 2021 йыл 30 ноябрь архивланған.
• http://www.uic.nnov.ru/pustyn/red_book/pages/246.html 2009 йыл 8 сентябрь архивланған.
• Чомга 2009 йыл 21 февраль архивланған. с сайта птицы Марьино
• Чомга (Большая поганка) в Кусково / Great-crested grebe at Kouskovo