Тамға

Тамға — төрки халыҡтарҙың нәҫелдән-нәҫелгә күсеп килгән ырыу билдәһе. Ҡарасай, балҡар, башҡорт, ҡаҙаҡ, ҡырғыҙ, осетин, ноғай, татар халыҡтарында киң таралған. Тамға малды, солоҡ ағастарын, ыҙандарҙы һ. б. билдәләгәндә, рәсми документтарға ҡул ҡуйғанда файҙаланылған.

Башҡорттарҙа тамға бер йәки бер нисә һыҙыҡҡа ҡарата симметриялы геометрик һүрәтте сағылдыра. Ырыу бүлексәләренең (аймаҡ, ара, түбә) тамғаһы ырыу тамғаһы уртаҡ элементын һаҡлаған:

үҫәргән ҡәбиләһе тамғаһы —

үҫәргән ҡәбиләһенең бишәй ырыуы тамғаһы —

бишәй ырыуының ибанай араһы тамғаһы —

ибанай араһының ғаилә тамғаһы —

Башҡортостандың көнсығыш-да ҡайһы бер ҡәбилә һәм ырыуҙарҙа бер тамға бөтөн ырыу бүлексәһе йәки ауыл өсөн уртаҡ булған. Көнбайыш Башҡортостанда ғаилә тамғаһы күп төрлөрәк. Уларҙың төп тамғаһын тик шартлы рәүештә генә билдәләргә мөмкин.

Әҙәбиәт

• Соколов Д. Н. О башкирских тамгах (с приложением таблицы башкирских тамг) //Труды Оренбургской ученой архивной комиссии. Т.1З. Оренбург, 1904.
• Кузеев Р. Г. Происхождение башкирского народа: Этнический состав, история расселения. М., 1974.

Һылтанмалар

• Башҡортостан. Ҡыҫҡа энциклопедия. «Башҡорт энциклопедияһы» ғилми нәшриәте. Өфө, 2007.
• * 2007 йыл 28 ноябрь [https://web.archive.org/web/20071128024802/http://www.history.kz/ru.php архивланған. Казахские тамги]