Петропавловск нығытмаһы

Петропавловск крепосты (Петропавловск нығытмаһы, рәсми исеме — Санкт-Петербург нығытмаһы, 1914-1917 йылдарҙа - Петроград нығытмаһы) — Санкт-Петербургның иң боронғо архитектура һәйкәле, I класслы нығытма (Россия империяһы крепостары классификацияһы нигеҙендә). Ул Ҡуян утрауында, Санкт-Петербургта, ҡаланың тарихи үҙәгендә урынлашҡан. 1703 йылдың 16 (27) май айында нығытмаға нигеҙ һалыу датаһы Санкт-Петербургка нигеҙ һалыу датаһы булып та тора. Бер генә һуғышта ла ҡулланылмаған. XVIII быуаттың беренсе сирегенән алып 1920 йылдар башына тиклем төрмә булып хеҙмәт итә. 1924 йылдан дәүләт музейы өҫтәрәк ҡушыла.

Петропавловск нығытмаһы
Нигеҙләү датаһы	16 (27) май 1703
Нигеҙләүсе	Пётр I
Дәүләт	Рәсәй
Административ-территориаль берәмек	Санкт-Петербург
Тәбиғи-географик объекты сиктәрендә урынлашҡан	Заячий остров[d]
В память о	Paolo[d]
Архитектор	Доменико Трезини[d]
Мираҫ статусы	объект культурного наследия России федерального значения[d]
Рәсми сайт	spbmuseum.ru
Был объекттан күренештәр категорияһы	Category:Views from Peter & Paul Fortress[d]
Петропавловск нығытмаһы Викимилектә

Петропавловск крепосты күп һанлы архитекторҙар эшләгән урыҫ архитектураһы һәйкәле. Хәҙерге нығытмала күп архитектура һәйкәлдәре һәм музейҙар урынлашҡан: Петропавловск соборы, Бөйөк князь посыпальницаһы, Ботик йорто, Комендант йорто, Инженер йорто, Тәңкә һарайы, Санкт-Петербург тарих музейы, артиллерия, инженерлыҡ ғәсғәрҙәре элемтә һәм ғәсғәрҙәре хәрби-тарихи музейы, космонавтика һәм ракета техникаһы музейы. Нығытма Санкт-Петербургтың тарихи өлөшөнә ҡарай һәм бында урынлашҡан һәйкәлдәр комплексы менән бергә ЮНЕСКО бөтә донъя мираҫы объекттары исемлегенә керә; был туристтарҙы йәлеп итеү үҙәктәренең береһенә әйләнә. Петропавловск крепосты силуэты ҡала символына әүерелгән һәм уның панорамаһында төп урынды биләй. 1873 йылдан башлап крепостың Нарышкин бастионын көн һайын сәғәт 12дә артиллерия сигналы атыла. Петропавловск соборының шпилаһындағы фәрештә, Адмирал шпилаһындағы кораб һәм Баҡыр һыбайлы һәйкәле менән бергә ҡаланың тарихи символы булып тора.

Нығытма Нева йылғаһының иң киң урынындағы Ҡуян утрауында урынлашҡан (майҙаны ға 28, оҙонлоғо 0,9 км, киңлеге 0,5 км). Башта XVII быуаттың Швед сығанаҡтарында утрау Луст-Эланд (күңелле утрау, яҡшы ер) тип атала. Ҡуян утрауы исеме Яниссаари (фин. Jänissaari) фин исеменән тәржемә ителә. XVIII быуат башына тиклем һаҙға әйләнгән, түбән, кеше йәшәмәй торған утрау йыш ҡына һыу баҫыу ваҡытында һыу менән тула.

Петропавловск крепосты проектын Петр I үҙе уйлап тапҡан. Уның беренсе пландары 1703 йылда Саксония инженеры В.А. Кирштенштейн һәм француз инженеры Ж. Г. Ламбер де Герен тарафынан төҙөлгән. Был датаны бер аҙҙан Россия империяһының баш ҡалаһы булған Санкт-Петербургка нигеҙ һалыу көнө тип һанарға була. 29 июндә, Петр көнөндә, изге апостолдар Петр һәм Павелдың ағас сиркәүенә нигеҙ һалалар, был ваҡиғаны пушкаларҙан атып ебәреү менән билдәләп үттеләр. Сиркәү ишегалдында шприцлы ике башня бар. Нығытма төҙөлөшө бик тиҙ алып бара. Ҡоролмала Шотор һәм Шлиссельбургтан эшләгән солдатлар һәм эшселәр эшләй. Июль айында төҙөлөшкә Нева ярҙарына ебәрелгән килгән эшселәр. 1703 йылдың көҙөнә ер ауыр эштәрендә инде бер нисә мең эшсе иҫәпләнгән. Ә уларға төҙөлөш өсөн урман киҫеү бурысы йөкләтелгән. 19 августта беренсе һыу баҫыуҙар була.

Нығытма төҙөлөшө оло темптар менән алып барыла, июль айына яртылаш тиерлек төҙөлөп бетә. 1704 йылдың 4 апрелендә дәүләт бастионынҙа фонарь ҡабыҙыла.

Сығанаҡтар

• Санкт-Петербург: Энциклопедия. — М.: Российская политическая энциклопедия, 2006. — С. 293.
• Мавродин В. Основание Петербурга. — Л.: Ленина, 1983. — С. 64-70.
• Санкт-Петербург: Энциклопедия. — М.: Российская политическая энциклопедия, 2006. — С. 669-671.