Офрис

Офрис — әшәлсә һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты.

Офрис
Офрис насекомоносная
Фәнни классификация
арауыҡтағы ранг Домен:  Эукариоттар Батшалыҡ:  Үҫемлектәр Аҫҡы батшалыҡ:  Йәшел үҫемлектәр Бүлек:  Сәскәлеләр Класс:  Бер өлөшлөләр Тәртип:  Спаржа сәскәлеләр Ғаилә:  Эшәлсә һымаҡтар Ярым ғаилә:  Орхидные Триба:  Ятрышниковые Ырыу:  Офрис
Халыҡ-ара фәнни исеме
Ophrys L., 1753
Номенклатура тибы
Ophrys insectifera L., 1753 — Офрис насекомоносная
Викитөркөмдә Систематика Викиһаҡлағыста рәсемдәр GRIN   8499

Таралышы

Яҡынса 35 төрө билдәле, Европала, Көнбайыш Азияла, Урта диңгеҙ буйында һәм Төньяҡ Африкала таралған. Башҡортостанда бөжәкле офрис үҫә. Эзбизле уйһыу һаҙлыҡтарҙа һәм дымлы болондарҙа үҫә, Мәсәғүт урман-далаһында һәм Краснокама районында осрай. Декоратив үҫемлек. Бүлбеләренең составында лайла, фенол берләшмәләре бар, халыҡ медицинаһында ҡулланыла. Реликт, Башҡортостан Республикаһының һәм РСФСР‑ҙың Ҡыҙыл китаптарына индерелгән.

Ботаник яҙма

Ваҡ шар һымаҡ йәки оҙонса бүлбеле күп йыллыҡ үлән. Һабағы төҙ, бейеклеге 15—40 см. Япрағы күкһел төҫтә, тар, ланцет, тәпәш розеткала. Сәскәлеге — 3—8 сәскәнән торған һирәк башаҡ. Сәскәһе ваҡ, тышҡы япраҡсалары асыҡ йәшел төҫтә; эске әйләнәһенең 2 япраҡсаһы мыйыҡса рәүешендә, көрәнһыу һоро төҫтә, төклө. Ирене оҙонса йомортҡа формаһында, көрәнһыу шәмәхә төҫөндә, бәрхәт һымаҡ, уртаһында зәңгәрһыу тап, урталағы ҙур көрәктең осонда уйым һәм ваҡ ситке япраҡсалары бар. Сәскәһе уны һеркәләндергән 2 төр һағыҙаҡтың феромондарына оҡшаш матдәләр бүлеп сығара. Июнь—июлдә сәскә ата. Емеше — ҡумта, июль—августа өлгөрә.

Төрҙәре

Ophrys fusca

• Ophrys apifera Huds., 1762 — Офрис бал ҡортло
• Ophrys argolica H.Fleischm., 1919
• Ophrys atlantica Munby, 1856
• Ophrys bertolonii Moretti, 1823
• Ophrys bombyliflora Link, 1800
• Ophrys cilicica Schltr., 1923
• Ophrys ferrum-equinum Desf., 1807
• Ophrys fuciflora (F.W.Schmidt) Moench, 1802
• Ophrys fusca Link, 1800
• Ophrys insectifera L., 1753 — Офрис насекомоносная
• Ophrys isaura Renz & Taubenheim, 1980
• Ophrys kojurensis Gölz, 2006
• Ophrys kotschyi H.Fleischm. & Soó, 1926
• Ophrys kreutzii W.Hahn, R.Wegener & J.Mast, 2008
• Ophrys lepida S.Moingeon & J.-M.Moingeon, 2005
• Ophrys lunulata Parl., 1838
• Ophrys lutea Cav., 1793
• Ophrys lycia Renz & Taubenheim, 1980
• Ophrys omegaifera H.Fleischm., 1925
• Ophrys pseudomammosa Renz, 1928
• Ophrys reinholdii Spruner ex H.Fleischm., 1908
• Ophrys schulzei Bornm. & H.Fleischm., 1911
• Ophrys scolopax Cav., 1793
• Ophrys speculum Link, 1800, nom. cons.
• Ophrys sphegodes Mill., 1768
• Ophrys tenthredinifera Willd., 1805
• Ophrys tremoris Gämperle & Gölz, 2011
• Ophrys ulupinara W.Hahn, Passin & R.Wegener, 2008
• Ophrys umbilicata Desf., 1807
• Ophrys urteae Paulus, 2009
• Ophrys zagrica Gölz, 2007

Әҙәбиәт

• Flora Iberica: plantas vasculares de la Península Ibérica e Islas Baleares. — Vol. XXI. — ISBN 84-00-08305-9.

Һылтанмалар

• Офрис // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.