Ҡош юлы: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Айсар (фекер алышыу | өлөш) категория |
Sherbn (фекер алышыу | өлөш) Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
||
34 юл:
'''Ҡош Юлы''' (йәки '''Гала́ктика''') — [[галактика]]. Унда [[Ер]], [[Ҡояш системаһы]]{{Переход|#Расположение Солнца в Галактике|green}} һәм ябай күҙ менән күреп булған айырым йондоҙҙар{{sfn|Засов и Постнов|2006|name="Засов и Постнов-290"|с=290}}<ref name=collins_ahsd>{{cite web |title=Collins Elementary English Dictionary – Complete and Unabridged 1991-2003 - Milky Way |work=The American Heritage Science Dictionary |year=2005 |url=http://www.thefreedictionary.com/Milky+Way |publisher=thefreedictionary.com}}{{v|2012|10|08}}</ref>. Ошо тоташтырмаһы менән бер булған әйләнмә галлактикаға ҡарай<ref name="Засов и Постнов-302"/>{{Переход|#Диск|green}}.
== Структура ==
=== Дәүмәле ===
[[Файл:Milky way profile-ru.svg|thumb|left|Схематичное изображение профиля.]]
Галактиканың диаметры 30 мең [[парсек]] ( 100 000-гә яҡын [[яҡтылыҡ йылы]], 1 [[квинтиллион]] километр), баһаланған уртаса ҡалынлығы 1000-гә яҡын яҡтылыҡ йылы. APOGEE һәм LAMOST миссиялары сиктәрендә үткәрелгән тикшеренеүҙәр мәғлүмәттәрен статистик анализлағандан һуң, Канар астрофизика институты хеҙмәткәрҙәре Ҡош Юлы дискының диаметры 200 000-гә яҡын яҡтылыҡ йылы тәшкил итә тигән фекергә килә<ref>[https://scientificrussia.ru/news/disk-mlechnogo-puti-bolshe-chem-my-dumali Диск Млечного Пути больше, чем мы думали]</ref>.
=== Йондоҙҙар һаны ===
Хәҙерге мәғлүмәттәр буйынса Галактикала 200 - 400 миллиард [[йондоҙ]] бар. Уларҙың төп өлөшө йәлпәк диск рәүешле урынлашҡан <ref>[https://www.bbc.com/russian/other-news-49204115 Мы живем в искривленной и перекрученной галактике. Это многое объясняет] // 2 августа 2019</ref>.<br>
Ҡош Юлында бынан тыш 25 - 100 миллиард көрән карлик бар<ref>[https://lenta.ru/news/2017/07/06/browndwarfs/ Названо число субзвезд в Млечном Пути] // [[Lenta.ru]], июнь 2017</ref>.
=== Массаһы ===
Галактика массаһында йондоҙҙар түгел һәм йондоҙҙар араһындағы газдар түгел ә яҡтырып күренмәгәнҡара материянан торған гало күпселек өлөштө тәшкил итә, шуға күрә Ҡош Юлының массаһын теүәл билдәләү әлегә мөмкин түгел.
2009 йылдың ғинуарына, Галактика массаһы 3{{e|12}} Ҡояш массаһы тиклем тип баһаланды<ref name="Lenta.ru"/>, или 6{{e|42}} кг.
2016 йылдың майында Канада астрофизиктары баҫтырып сығарған мәғлүмәт буйынса Галактика массаһы 7{{e|11}} Ҡояш массаһы тәшкил итә <ref>{{cite web|title=Названа точная масса Млечного Пути|url=https://lenta.ru/news/2016/06/01/milky/?t|date=2016-06-01|publisher=Новостной сайт «Лента.Ру»|accessdate=2016-06-01}}</ref>.
2019 йылда «Gaia» һәм «Hubble» миссияһы мәғлүмәттәрен бергә туплағандан һуң, астрономдар Ҡош юлы массаһын Галактика үҙәгенән 129 000 яҡтылыҡ йылы радиусында 1,5 {{e|12}} Ҡояш массаһы тип билдәләй<ref>[http://sci.esa.int/hubble/61198-hubble-and-gaia-accurately-weigh-the-milky-way-heic1905/ ESA Science & Technology_ Hubble & Gaia accurately weigh the Milky Way], 07 March 2019</ref>.
== Башҡорт халыҡ ижадында ==
Бик борон булған был хәл. Ул саҡта әле йондоҙҙар ҙа, Ҡош Юлы ла булмаған. Ҡайҙандыр алыҫтан, көньяҡтан, Уралға, Һаҡмар, Ағиҙел буйҙарына торналар килеп йәйләр булған. Элек уларҙы Һиндостан тигән ерҙән килә тип һөйләй торғайнылар.
| |||