Баязитов Мөхәммәтсафа Атаулла улы: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Айсар (фекер алышыу | өлөш)
күренеште төҙәтеү
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
 
32 юл:
{{!}}}
}}
'''Баязитов Мөхәммәтсафа Атаулла улы''' ([[21 апрель]] [[1877 йыл]] — [[26 декабрь]] [[1937 йыл]]) — дин һәм йәмәғәт эшмәкәре, «Нур» гәзитен нәшер итеүсе , [[Ырымбур мосолман диниә назараты|Ырымбур дини мосолман йыйылышы]]ның (Ырымбур мосолман диниә назараты) һуңғы [[мөфтөй]]ө. Рәсәйҙә беренсе рәсми мосолман ойошмаһы рәйесе — мөфтөй күҙәтеү, мәсеттәр төҙөү, никах теркәү, мөлкәт бүлеү, мосолман ғөрөф-ғәҙәттәрен дөрөҫ үтәлешен тикшереү эше менән шөғөлләнә. Репрессияланған, үлгәндән һуң аҡлана{{Sfn|А. Хабутдинов|2006}}.
 
== Биографияһы ==
Мөхәммәтсафа Атаулла улы 1887 йылда [[Санкт-Петербург]] ҡалаһында ГатауллаҒатаулла Баязитов ғәиләһендә тыуған. Ҡазан ҡалаһындағы «Мөхәммәдиә» мәҙрәсәһендә белем ала һәм Петербург университетының көнсығыш телдәре факультетын{{Sfn|А. Хабутдинов|2006}} тамамлай.
 
Атаһы вафат булғандан һуң Петербургҡа 2-се мәхәлләгә имам булып эшләргә килә, һуңынан С.-Петербургтың һәм Петербург хәрби округының ахуны булып киткән. Хәрби уҡыу йорттарының, Рәсәй сит ил эштәре министрлығының тәржемәсеһе була һәм «Нур»{{Sfn|А. Хабутдинов|2006}} гәзитен баҫтырыуҙы дауам итә,.
 
1914 йылда генерал Шәйех-Али менән бергә «Тура юл» бөтә Рәсәй мосолмандар союзына нигеҙ һалыусы була . Замандаштарының (Мөхәммәт КотлугКотлуғ, Әхтәмов Ибниәмин, Исхаҡ ҠаязҒаязи, Муса Биһи һ. б.) фекерҙәре буйынса был союз «ультраконсерватив» һәм хатта ҡара груһсылар позицияһы ҡарашлы була, ә шулай уҡ Һаҡлау бүлексәләре менән бәйле булған{{Sfn|А. Хабутдинов|2006}}.
 
1915 йылда Солтанов Мөхәммәтйәр Мөхәмәтшәриф улы үлгәндән һуң [[Ырымбур мосолман диниә назараты|Ырымбур мосолман дини йыйылышына]] мөфтөй итеп тәғәйенләнә, әммә мосолман элитаһы уны кире ҡаға. 1916 йылда Петроградта мосолман фракцияһы янында бюро ойошторола, ул ваҡыт үтеү менән Рәсәй мосолмандарының берҙән-бер законлы вәкәләте була. Февраль революцияһынан һуң Мөхәммәт-Сафа мөфтөй вазифаһынан Өфө мосолман лидерҙары тарафынан бушатыла һәм ошаҡ һөйләп йөрөүҙә ғәйепләнеп ҡулға алына һәм өйҙәге тотҡонлоҡҡа урынлаштырыла{{Sfn|А. Хабутдинов|2006}}.
 
1918 йылдан алып [[Имам|Петроград мәсете имамы]] . Совет власы йылдарында ул осраҡлы эш хаҡына йәшәй. Был «олоОло террор» йылдарында репрессиялана. 1937 йылдың 26 декабрендә атып үлтерелә. «Хрущев иреүе» йылдарында {{Sfn|А. Хабутдинов|2006}} үлгәндән һуң аҡлана.
 
== Иҫкәрмәләр ==