Радий: өлгөләр араһындағы айырма

Медицинала радийҙы радон сығанағы булараҡ радон ванналары (хәҙерге ваҡытта уларҙың файҙалы булыу-булмауы бәхәстәр тыуҙыра) әҙерләү өсөн ҡулланалар. Бынан тыш, радийҙы тире ауырыуҙарының яман шешен, танауҙың, енси-һейҙек трактының лайлалы ҡатламын дауалағанда ҡыҫҡа ваҡытлы нурланыш өсөн ҡулланалар.

 

[[Файл:Boussole_fantassin_russe.jpg|справа|мини|240x240пкс|[[Совет Социалистик Республикалар Союзы|Совет]] армияһы [[компас]]ы. Һары буяу эсендә радий бар]]

1970 йылдар башына тиклем йыш ҡына радий даими янып тороусы буяуҙар әҙерләү өсөн (корттта һәм диңгеҙ һәм авиация приборҙарының, махсус сәғәттәрҙең циферблатын тамғалағанда) ҡулланыла, әммә хәҙер уны аҙыраҡ хәүефле изотоптар: тритий ({{S|{{math|''T'' 1/2}} {{=}} 12,3 йыл}}) йәки 147 Pm ({{S|{{math|''T'' 1/2}} {{=}} 2,6 года}}) менән алмаштыралар. Ҡайһы ваҡыт радий яҡтыртыусы состав менән граждандарға тәғәйенләнгән сәғәттәр, шул иҫәптән ҡул сәғәттәре лә сығарылған. Шулай уҡ көнкүрештә ҡайһы бер боронғо шыршы уйынсыҡтарында, рычажок осон яҡтырта торған тумблерҙарҙа, һәм башҡа ҡайһы бер иҫке радиоалғыстар шкалаларында осратырға мөмкин. Совет производствоһының даими яҡтыртыу составына хас билдәләр — горчица-һары төҫтәре-һары төҫтәге, ҡайһы берҙә төҫ башҡа ла (аҡ, йәшкелт, ҡара-һары һ. б.) була. Бындай приборҙарҙың ҡурҡынысы шунда тора, уларҙа иҫкәртеү билдәһе юҡ, уларҙы дозиметр ярҙамында ғына асыҡлап була. Альфа-нурланыш аҫтында люминофор боҙола, һәм йыш ҡына буяу яҡтыртмай, бының менән уның, әлбиттә, ҡурҡынысы кәмемәй, сөнки радий бер ҡайҙа ла китмәй. Боҙолған буяу ҡойола, һәм уның өлөшсәләре, аш-һыу йәки тын аша организмға эләгеп, альфа-нурланыш арҡылы организмды зарарларға һәләтле.