Ҡара үлем: өлгөләр араһындағы айырма

▲'''Үлем ҡара''' йәки '''ҡара үләт''' — тарихт икенсе тағун пандемияһы, уның иң көслө ваҡыты 1346-1353 йылдарға тура килә, ә ҡабатланыуҙары XIX быуатҡа тиклем дауам итә. Тиҫтәләрсә миллион кеше сир ҡорбаны була: төрлө баһалар буйынса, Европаның 30-60 процент халҡы һәләк булған тиклем ауырыуҙарҙың Европа халҡы{{Переход|#Демография эпидемии}}.

▲Панд емияның [[Үҙәк Азия|Үҙәк]] һәм Көнсығыш Азияла башланыуы ихтимал{{Sfn|Bramanti|Stenseth|Walløe|Lei|2016}}<ref>{{Cite news|last=Wade|first=Nicholas|url=https://www.nytimes.com/2010/11/01/health/01plague.html|title=Europe's Plagues Came From China, Study Finds|date=2010-10-31|work=The New York Times|accessdate=2020-03-01|language=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20101104083917/http://www.nytimes.com/2010/11/01/health/01plague.html|archivedate=2010-11-04}}</ref>. [[Европа]]<nowiki/>ға тағун, күрәһең, [[Каспий диңгеҙе]] буйынан килгән һәм шунан Евразияның, Төньяҡ Африканың күп өлөшөнә таралған{{Sfn|Benedictow|2004}}.

▲Инфекция таартыусы булып ''Yersinia'' ''pestis'' тағун таяҡсалары тора, быны пандемия ҡорбандары ҡалдыҡтарын генетик тикшереүҙәр ҙә раҫлай<ref name="Drancourt">{{Мәҡәлә|автор=Drancourt M. et al.|заглавие=Detection of 400-year-old ''Yersinia pestis'' DNA in human dental pulp: An approach to the diagnosis of ancient septicemia|издание=[[Proceedings of the National Academy of Sciences]]|год=1998|том=95|номер=21|страницы=12637—12640|ссылка=http://www.pnas.org/cgi/content/abstract/95/21/12637|язык=en|издательство=[[Национальная академия наук США|National Academy of Sciences]]}}</ref>; шулай булыуға ҡарамаҫтан, ҡайһы бер тикшеренеүселәр ҡара үлемдең килеп сығышы тураһында альтернатив теориялар ҙа килтерә{{Переход|#Альтернативные теории}}.