Википедия

Ал һәм Аҡ раузалар һуғышы: өлгөләр араһындағы айырма

Интерактивная навигация по истории
Киләһе үҙгәртеү →
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
ВизуальВикитекст
"Война Алой и Белой розы" битен тәржемә итеп төҙөлгән
 
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
1 юл:
{{Ук}}
{{Хәрби конфликт|конфликт=Война Алой и Белой розы|часть=|изображение=Rosornaskrig.jpg|заголовок=Представление легендарной сцены в саду [[Темпл]]а в [[Генрих VI, часть 1|I части]] пьесы «Генрих VI», где сторонники враждующих партий выбирают красные и белые розы|дата=[[22 мая]] [[1455]] — [[16 июня]] [[1487]]|место=[[Королевство Англия]]: [[Англия]], [[Уэльс]], [[Английский Кале|Кале]]|причина=|итог=приход к власти династии Тюдоров|изменения=|противник1=* [[Файл:Red Rose Badge of Lancaster.svg|15px]] [[Ланкастеры]] и их сторонники
* [[Файл:CoA of John de la Pole, 1st Earl of Lincoln.svg|15px]] [[Джон де ла Поль, граф Линкольн]]{{Знаки|†}}}}'''Ал һәм аҡ раузалар һуғышы''' йәки '''Раузалар һуғышы (һуғыштары)''' ({{lang-en|War(s) of the Roses}})  — 1455 - 14851455—1485 йылдарҙа Плантагенеттар династияһының ике тармағы - — Ланкастерҙар һәм Йорктар яҡлылар араһында власть өсөн көрәштә инглиз аҡһөйәктәре династияһы араһында ҡораллы серияһы. Тарихи әҙәбиәттә низағтың хронологик сиктәре (1455-14851455—1485), һуғышҡа бәйле айырым бәрелештәр, күрһәтелгән датанан алда ла, һуңынан да күҙәтелгән. Ысынбарлыҡта оҙаҡҡа һуҙылған был низағты өс киҫкен стадияға бүрегә мөмкин: 1455-14641455—1464, 1469-14711469—1471 һәм 1483-14871483—1487 йылдар<ref>''Terence Wise, G. A. Embleton.'' The Wars of the Roses. — Osprey Publishing, 1983.  — (Men-at-Arms series). — p. 4.</ref>. Һуғыш Генрих Тюдорҙың - — Ланкастерҙар йортоноң династияны булдырған, Англия һәм Уэльс менән 117 йыл идара иткән ситтәге тармағының еңеүе менән тамамлана. Һуғыш Англия халҡына һиҙелерлек емереклектәр һәм бәлә-ҡаза килтерә, низағ барышында инглиз феодаль аҡһөйәктәренең күпселек өлөшө һәләк була.▼
* [[Файл:Tudor Rose.svg|15px]] [[Тюдоры]] и их сторонники
''При поддержке:''
* [[Файл:France moderne.svg|15px]] [[Королевство Франция]]
* [[Файл:Royal Arms of the Kingdom of Scotland.svg|15px]] [[Шотландское королевство|Королевство Шотландия]]|противник2=* [[Файл:Yorkshire rose.svg|15px]] [[Йорки]] и их сторонники
''При поддержке:''
* [[Файл:Blason fr Bourgogne.svg|15px]] [[Герцогство Бургундия]]|командир1=* [[Файл:Royal Arms of England (1470-1471).svg|15px]] [[Генрих VI (король Англии)|Генрих VI]]{{Знаки|#}}{{Знаки|†}}
* [[Файл:Arms of Edmund Tudor, Earl of Richmond.svg|15px]] [[Генрих VII (король Англии)|Генрих VII]]
* [[Файл:Arms of Margaret of Anjou.svg|15px]] [[Маргарита Анжуйская]]{{Знаки|#}}
* [[Файл:Arms of the Prince of Wales (Modern).svg|15px]] [[Эдуард Вестминстерский|Эдуард Вестминстерский, принц Уэльский]]{{Знаки|†}}
* [[Файл:Neville Warwick Arms.svg|15px]] [[Невилл, Ричард, 16-й граф Уорик|Ричард Невилл, граф Уорик]]{{Знаки|†}}
* [[Файл:Neville.svg|15px]] [[Джон Невилл, 1-й маркиз Монтегю|Джон Невилл, маркиз Монтегю]]{{Знаки|†}}
* [[Файл:Coat of arms of Sir John de Vere, 13th Earl of Oxford.png|15px]] [[Джон де Вер, 13-й граф Оксфорд|Джон де Вер, граф Оксфорд]]
* [[Файл:Beaufort Arms (France modern).svg|15px]] [[Бофорт, Генри, 3-й герцог Сомерсет|Генри Бофорт, герцог Сомерсет]]{{Знаки|#}}{{Знаки|†}}
* [[Файл:Arms of John Holland, 2nd Duke of Exeter.svg|15px]] [[Холланд, Генри, 3-й герцог Эксетер|Генри Холланд, герцог Эксетер]]{{Знаки|#}}
* [[Файл:Modern arms of Percy.svg|15px]] [[Перси, Генри, 3-й граф Нортумберленд|Генри Перси, граф Нортумберленд]]{{Знаки|†}}
* [[Файл:Arms of Clifford.svg|15px]] [[Клиффорд, Джон, 9-й барон де Клиффорд|Джон Клиффорд, барон де Клиффорд]]{{Знаки|†}}
* [[Файл:Stafford Coat of Arms.jpg|15px]] [[Стаффорд, Хамфри, 1-й герцог Бекингем|Хамфри Стаффорд, герцог Бекингем]]{{Знаки|†}}
* [[Файл:Arms of Jasper Tudor, Duke of Bedford.svg|15px]] [[Джаспер Тюдор|Джаспер Тюдор, граф Пембрук]]
* [[Файл:Arms of Owen Tudor.svg|15px]] [[Оуэн Тюдор]]{{Знаки|#}}{{Знаки|†}}
* [[Файл:Coat of arms of Sir Ralph Neville, 1st Earl of Westmorland, KG.png|15px]] [[Невилл, Ральф, 2-й граф Уэстморленд|Ральф Невилл, 2-й граф Уэстморленда]]
* [[Файл:WilloughbyArms.png|15px]] [[Уэллс, Роберт, 8-й барон Уиллоуби де Эрзби|Роберт Уэллс, барон Уиллоуби де Эрзби]]{{Знаки|#}}{{Знаки|†}}|командир2=* [[Файл:Royal Arms of England (1399-1603).svg|15px]] [[Эдуард IV]]
* [[Файл:Royal Arms of England (1399-1603).svg|15px]] [[Ричард III]]{{Знаки|†}}
* [[Файл:Arms of Richard of York, 3rd Duke of York.svg|15px]] [[Ричард Плантагенет, 3-й герцог Йоркский|Ричард Плантагенет, герцог Йоркский]]{{Знаки|†}}
* [[Файл:Neville Warwick Arms.svg|15px]] [[Невилл, Ричард, 16-й граф Уорик|Ричард Невилл, граф Уорик]]
* [[Файл:Neville.svg|15px]] [[Джон Невилл, 1-й маркиз Монтегю|Джон Невилл, маркиз Монтегю]]
* [[Файл:Neville.svg|15px]] [[Невилл, Ричард, 5-й граф Солсбери|Ричард Невилл, граф Солсбери]]{{Знаки|#}}{{Знаки|†}}
* [[Файл:Neville.svg|15px]] [[Уильям Невилл, 1-й граф Кент|Уильям Невилл, граф Кент]]
* [[Файл:Arms of George Plantagenet, 1st Duke of Clarence.svg|15px]] [[Джордж Плантагенет, 1-й герцог Кларенс|Джордж Плантагенет, герцог Кларенс]]{{Знаки|†}}
* [[Файл:Arms of George Plantagenet, 1st Duke of Clarence.svg|15px]] [[Эдмунд, граф Ратленд|Эдмунд Плантагенет, граф Ратленд]]{{Знаки|†}}
* [[Файл:Arms of Thomas of Brotherton, 1st Earl of Norfolk.svg|15px]] [[Моубрей, Джон, 3-й герцог Норфолк|Джон Моубрей, герцог Норфолк]]
* [[Файл:Coat of Arms of Sir William Hastings, 1st Baron Hastings, KG.png|15px]] [[Уильям Гастингс, 1-й барон Гастингс из Эшби де Ла Зуш|Уильям Гастингс, барон Гастингс]]{{Знаки|†}}
* [[Файл:Howard arms (John, duke of Norfolk).svg|15px]] [[Говард, Джон, 1-й герцог Норфолк|Джон Говард, герцог Норфолк]]{{Знаки|†}}
▲* [[Файл:CoA of John de la Pole, 1st Earl of Lincoln.svg|15px]] [[Джон де ла Поль, граф Линкольн]]{{Знаки|†}}}}'''Ал һәм аҡ раузалар һуғышы''' йәки '''Раузалар һуғышы (һуғыштары)''' ({{lang-en|War(s) of the Roses}}) — 1455 - 1485 йылдарҙа Плантагенеттар династияһының ике тармағы - Ланкастерҙар һәм Йорктар яҡлылар араһында власть өсөн көрәштә инглиз аҡһөйәктәре династияһы араһында ҡораллы серияһы. Тарихи әҙәбиәттә низағтың хронологик сиктәре (1455-1485), һуғышҡа бәйле айырым бәрелештәр, күрһәтелгән датанан алда ла, һуңынан да күҙәтелгән. Ысынбарлыҡта оҙаҡҡа һуҙылған был низағты өс киҫкен стадияға бүрегә мөмкин: 1455-1464, 1469-1471 һәм 1483-1487 йылдар<ref>''Terence Wise, G. A. Embleton.'' The Wars of the Roses. — Osprey Publishing, 1983. — (Men-at-Arms series). — p. 4.</ref>. Һуғыш Генрих Тюдорҙың - Ланкастерҙар йортоноң династияны булдырған, Англия һәм Уэльс менән 117 йыл идара иткән ситтәге тармағының еңеүе менән тамамлана. Һуғыш Англия халҡына һиҙелерлек емереклектәр һәм бәлә-ҡаза килтерә, низағ барышында инглиз феодаль аҡһөйәктәренең күпселек өлөшө һәләк була.
 
== Һуғыш сәбәптәре ==
Һуғыш сәбәбе булып инглиз йәмғиәтенең бер өлөшөнөң [[Йөҙ йыллыҡ һуғыш]]<nowiki/>тағы уңышһыҙлыҡ һәм Генрих VI ҡатыны королева Маргаританың һәм уның фавориттары үткәргән сәйәсәт менән риза булмауы тора (король үҙе ихтыярһыҙ була, ваҡыты-ваҡыты менән аҡылын юғалта). Оппозицияны герцог Ричард Йорк етәкләй. Ул башта үҙенә юридик яҡтан һәләтһеҙ булған король өҫтөнән регентлыҡ, һуңынан - — Англия тажын талап итә. Был дәғүәләргә нигеҙ булып Генрих VI-нең Джон Гонттың  — король Эдуард III иҫән ҡалған өсөнсө улының ейәне, ә герцог Йорк  — Лайонелдың  — шул уҡ королдең иҫән ҡалған икенсе улының бүләһе (ҡатын-ҡыҙ яғынан, ир-ат яғынан ул Эдмундтың  — Эдуард III бишенсе улының ейәне була) булыуы тора ; шулай уҡ Генрих VI олаталары Генрих IV 1399 йылда тәхетте баҫып ала, король Ричард II тәхеттән баш тартырға мәжбүр итә һәм Ланкастерҙар династияһының легитимлығын шик аҫтына ҡуя<ref>''Граммитт Дэвид.'' Война Алой и Белой розы. Краткая история. — М., 2020. — С. 35–4335-43.</ref>.
 
Төп көс булып [[Йөҙ йыллыҡ һуғыш|Франция менән һуғыш]]<nowiki/>та еңелгәндән һуң эшһеҙ ҡалған һәм күптәре Англиянан ситтә булған профессиональ һалтаттар тора һәм король власы өсөн ҙур хәүеф тыуҙыра. Һуғыш улар өсөн ғәҙәти кәсеп була, тыныс тормошҡа ауыр яраҡлашалар, шуға күрә уларҙы ҙур инглиз барондарына хеҙмәткә яллана һәм уларҙың армиянһын тулыландыра. Шулай итеп, вельможаларҙың хәрби көс-ҡеүәте артыуы король власының абруйын байтаҡҡа ҡаҡшата.
 
Үрҙә аталған сәбәптәрҙән башҡа, тағы ла иҡтисади сәбәптәр була. XV быуат уртаһында Европа финанс көрсөгө кисерә. Тәңкәләр баҫтыру өсөн аҫыл металдарометалдар етешмәй, был королдең һәм шәхси кешеләрҙең ҡаҙна килемендә сағылыш таба, патронаж өсөн көрәште көсәйтә<ref>Там же. — С. 29.</ref>.
 
== Атамаһы һәм символдары ==
{{Кратное изображение|зона=rigth|направление=vertical|заголовок=Эмблемалар|ширина=100|изобр1=Red Rose Badge of Lancaster.svg|подпись1=Ланкастерҙар|изобр2=White Rose Badge of York.svg|подпись2=Йорктар|изобр3=Tudor Rose.svg|подпись3=Тюдорҙар}}«Раузалар һуғышы» атамаһы һуғыш дауамында ҡулланылмай. Рауза тамғаһы дошманлашҡан ике партияны айырыу билдәһе була. Беренсе тапҡыр кемдәр ҡулланғаны аныҡ билдәле түгел. .
 
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
 
== Әҙәбиәт ==
{{refbegin|2}}
* {{ВТ-ЭСБЕ|Белая и алая розы}}
* ''Акройд Питер.'' История Англии. Основание: От самых начал до эпохи Тюдоров / Пер. с англ. В. В. Краснянской. — М.: КоЛибри, Азбука-Аттикус, 2020. — 624 с. — ISBN 978-5-389-14821-5.
* ''[[Бернар Андре|Андре Бернар]].'' История жизни и достижений Генриха VII / Пер. с лат., вступ. ст., комм. Д. В. Кирюхина. — М.; СПб.: Центр гуманитарных инициатив, 2017. — 144 с. — (MEDIAEVALIA). — ISBN 978-5-98712-724-7.
* ''Браун Е. Д.'' Войны Роз: История. Мифология. Историография. — М.-СПб.: Центр гуманитарных инициатив, 2016. — 208 с. — (MEDIAEVALIA). — ISBN 978-5-98712-645-5.
* ''Граммитт Дэвид.'' Война Алой и Белой розы. Краткая история / Пер. с англ. А. З. Колина. — М.: КоЛибри; Азбука-Аттикус, 2020. — 304 с.: ил. — ISBN 978-5-389-14651-8.
* ''Доэрти Мартин Дж.'' Война Алой и Белой розы. Конфликт, вдохновивший создателей «Игры престолов» / Пер. с англ. В. Гришановой. — Нур-Султан: Фолиант, 2019. — 224 с.: ил. — (Сумеречные времена истории). — ISBN 978-601-338-310-1.
* ''Ландер Джек Р.'' [http://litresp.ru/chitat/ru/Л/lander-dzhek-robert/vojni-roz Войны Роз] / Пер. с англ. А. А. Кралиной. — СПб.: Филол. факультет СПбГУ; Нестор-История, 2013. — 280 с. — (Историческая библиотека). — ISBN 978-5-8465-1270-2.
* {{Книга:Норвич Джон: История Англии и шекспировские короли}}
* ''Устинов В. Г.'' Войны Роз. Йорки против Ланкастеров. — М.: Вече, 2012. — 432 с. — (History files). — 2000 экз. — ISBN 978-5-9533-5294-9.
* ''Устинов В. Г.'' Ричард III. — М.: [[Молодая гвардия (издательство)|Молодая гвардия]], 2015. — 288 с.: ил. — ([[ЖЗЛ]]). — ISBN 978-5-235-03852-3.
* ''Устинов В. Г.'' Столетняя война и Войны Роз. — М.: ООО «АСТ»; Астрель; Хранитель, 2007. — 637 с. — (Историческая библиотека). — 1500 экз. — ISBN 978-5-17-042765-9.
* ''Хелемский А. Я.'' Рассказ о войне Алой и Белой Розы. — М.: МАКС Пресс, 2015. — 307 с.; 2-е изд.: М.: Системы, 2016. — 376 с.; М. : Изд-во МЦНМО, 2018. — 376 с.
* {{книга |заглавие=The Nevills of Middleham: England's most powerful family in the Wars of the Roses |издательство={{Нп3|The History Press}} |место=Stroud, Gloucestershire |год=2016 |isbn=978-0-7509-6365-7 |ref=Clark |язык=en |автор=Clark, K.L.}}
* {{книга |год=2010 |заглавие=Edward IV and The Wars of the Roses |место=Barnsley |издательство={{Нп3|Pen and Sword Books|Pen & Sword Books|en|Pen and Sword Books}} |isbn=1844159302 |ссылка=https://books.google.com.au/books/about/Edward_IV_and_the_Wars_of_the_Roses.html?id=HLG7PwAACAAJ&redir_esc=y |ref=Santiuste |язык=und |автор=Santiuste, David}}
* {{книга |год=1998 |заглавие=Lancaster and York: The Wars of the Roses |место=New York |издательство={{Нп3|Random House}} |isbn=0-7126-6674-5 |oclc=39299754 |ссылка=https://books.google.com/books?id=rnWMjn2iCt0C |ref=Weir |язык=en |автор=Weir, Alison}}
{{refend}}
 
== Һылтанмалар ==
{{Навигация}}
* [https://web.archive.org/web/20100306041738/http://www.warsoftheroses.com/ Сайт о Войне Алой и Белой розы]{{ref-en}}
* {{cite web|url=http://postnauka.ru/video/13748|title=Войны Роз|author= Браун, Елена |date=2013-06-28|publisher=[[ПостНаука]]}}
* [https://www.bbc.com/russian/features-46514650 Настоящая «Игра престолов» в Англии: война Алой и Белой розы] // [[Русская служба Би-би-си]], май 2019{{ref-en}}
* [http://www.bbc.co.uk/programmes/p00546sp «The Wars of the Roses»], ''In Our Time'', [[BBC]] Radio{{ref-en}}
{{Тышҡы һытанмалар}}
[[Категория:Граждандар һуғыштары]]
[[Категория:XV быуат һуғыштары]]
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Ал_һәм_Аҡ_раузалар_һуғышы» битенән алынған