Ал һәм Аҡ раузалар һуғышы

Ал һәм аҡ раузалар һуғышы йәки Раузалар һуғышы (һуғыштары) (ингл. War(s) of the Roses) — 1455 - 1485 йылдарҙа Плантагенеттар династияһының ике тармағы - Ланкастерҙар һәм Йорктар яҡлылар араһында власть өсөн көрәштә инглиз аҡһөйәктәре династияһы араһында ҡораллы серияһы. Тарихи әҙәбиәттә низағтың хронологик сиктәре (1455-1485), һуғышҡа бәйле айырым бәрелештәр, күрһәтелгән датанан алда ла, һуңынан да күҙәтелгән. Ысынбарлыҡта оҙаҡҡа һуҙылған был низағты өс киҫкен стадияға бүрегә мөмкин: 1455-1464, 1469-1471 һәм 1483-1487 йылдар. Һуғыш Генрих Тюдорҙың - Ланкастерҙар йортоноң династияны булдырған, Англия һәм Уэльс менән 117 йыл идара иткән ситтәге тармағының еңеүе менән тамамлана. Һуғыш Англия халҡына һиҙелерлек емереклектәр һәм бәлә-ҡаза килтерә, низағ барышында инглиз феодаль аҡһөйәктәренең күпселек өлөшө һәләк була.

Война Алой и Белой розы
Представление легендарной сцены в саду Темпла в I части пьесы «Генрих VI», где сторонники враждующих партий выбирают красные и белые розы
Дата	22 мая 1455 — 16 июня 1487
Урыны	Королевство Англия: Англия, Уэльс, Кале
Нәтижә	приход к власти династии Тюдоров
Ҡаршы тороусылар
Ланкастеры и их сторонники Тюдоры и их сторонники При поддержке: Королевство Франция Королевство Шотландия Йорки и их сторонники При поддержке: Герцогство Бургундия
Командирҙар
Генрих VI # † Генрих VII Маргарита Анжуйская # Эдуард Вестминстерский, принц Уэльский † Ричард Невилл, граф Уорик † Джон Невилл, маркиз Монтегю † Джон де Вер, граф Оксфорд Генри Бофорт, герцог Сомерсет # † Генри Холланд, герцог Эксетер # Генри Перси, граф Нортумберленд † Джон Клиффорд, барон де Клиффорд † Хамфри Стаффорд, герцог Бекингем † Джаспер Тюдор, граф Пембрук Оуэн Тюдор # † Ральф Невилл, 2-й граф Уэстморленда Роберт Уэллс, барон Уиллоуби де Эрзби # † Эдуард IV Ричард III † Ричард Плантагенет, герцог Йоркский † Ричард Невилл, граф Уорик Джон Невилл, маркиз Монтегю Ричард Невилл, граф Солсбери # † Уильям Невилл, граф Кент Джордж Плантагенет, герцог Кларенс † Эдмунд Плантагенет, граф Ратленд † Джон Моубрей, герцог Норфолк Уильям Гастингс, барон Гастингс † Джон Говард, герцог Норфолк † Джон де ла Поль, граф Линкольн †
Ал һәм Аҡ раузалар һуғышы Викимилектә

Һуғыш сәбәптәре

Һуғыш сәбәбе булып инглиз йәмғиәтенең бер өлөшөнөң Йөҙ йыллыҡ һуғыштағы уңышһыҙлыҡ һәм Генрих VI ҡатыны королева Маргаританың һәм уның фавориттары үткәргән сәйәсәт менән риза булмауы тора (король үҙе ихтыярһыҙ була, ваҡыты-ваҡыты менән аҡылын юғалта). Оппозицияны герцог Ричард Йорк етәкләй. Ул башта үҙенә юридик яҡтан һәләтһеҙ булған король өҫтөнән регентлыҡ, һуңынан - Англия тажын талап итә. Был дәғүәләргә нигеҙ булып Генрих VI-нең Джон Гонттың — король Эдуард III иҫән ҡалған өсөнсө улының ейәне, ә герцог Йорк — Лайонелдың — шул уҡ королдең иҫән ҡалған икенсе улының бүләһе (ҡатын-ҡыҙ яғынан, ир-ат яғынан ул Эдмундтың — Эдуард III бишенсе улының ейәне була) булыуы тора ; шулай уҡ Генрих VI олаталары Генрих IV 1399 йылда тәхетте баҫып ала, король Ричард II тәхеттән баш тартырға мәжбүр итә һәм Ланкастерҙар династияһының легитимлығын шик аҫтына ҡуя.

Төп көс булып Франция менән һуғышта еңелгәндән һуң эшһеҙ ҡалған һәм күптәре Англиянан ситтә булған профессиональ һалтаттар тора һәм король власы өсөн ҙур хәүеф тыуҙыра. Һуғыш улар өсөн ғәҙәти кәсеп була, тыныс тормошҡа ауыр яраҡлашалар, шуға күрә уларҙы ҙур инглиз барондарына хеҙмәткә яллана һәм уларҙың армиянһын тулыландыра. Шулай итеп, вельможаларҙың хәрби көс-ҡеүәте артыуы король власының абруйын байтаҡҡа ҡаҡшата.

Үрҙә аталған сәбәптәрҙән башҡа, тағы ла иҡтисади сәбәптәр була. XV быуат уртаһында Европа финанс көрсөгө кисерә. Тәңкәләр баҫтыру өсөн аҫыл металдаро етешмәй, был королдең һәм шәхси кешеләрҙең ҡаҙна килемендә сағылыш таба, патронаж өсөн көрәште көсәйтә.

Атамаһы һәм символдары

Эмблемалар

Ланкастерҙар

Йорктар

Тюдорҙар

«Раузалар һуғышы» атамаһы һуғыш дауамында ҡулланылмай. Рауза тамғаһы дошманлашҡан ике партияны айырыу билдәһе була. Беренсе тапҡыр кемдәр ҡулланғаны аныҡ билдәле түгел. .