Мәскәү Кремле: өлгөләр араһындағы айырма

'''Мәскәү Кремле'''<ref>{{Cite web|url=http://orfo.ruslang.ru/abc/part/ka?start=62504&end=62804|title=кремль|quote=кремль, кремля́ (крепость в старых русских городах) и Кремль, Кремля́ (район города, архит. комплекс; правительственная резиденция в Москве); Моско́вский Кре́мль; но: Новгоро́дский кре́мль, Пско́вский кре́мль, Ряза́нский кре́мль и т. п.|publisher=orfo.ruslang.ru|accessdate=2018-02-15}}</ref>  — [[Мәскәү]]<nowiki/>ҙең үҙәгендәге ҡәлғә һәм уның боронғо өлөшө, ҡаланың төп ижтимағи-сәйәси һәм тарихи-художество комплексы, [[Рәсәй Президенты|Рәсәй Федерацияһы Президенты]]<nowiki/>ның рәсми резиденцияһы, КПСС Үҙәк Комитетының Генераль секретарының рәсми резиденцияһы булған

Мәскәү йылғаһының бейек һул ярында—ярында — Боровицкий ҡалҡыулығында, Неглинный йылғаһы менән ҡушылған ерҙә урынлашҡан. Планда Кремль  — майҙаны 27,5 гектар булған дөрөҫ булмаған өсмөйөш. Көньяҡ стенаһы Мәскәү йылғаһына ҡарай, төньяҡ-көнбайышы  — Александровск баҡсаһына, көнсығышы  — [[Ҡыҙыл майҙан]]<nowiki/>ға.

Мәскәү Кремле территорияһындағы беренсе биләмәләр [[бронза быуаты]]<nowiki/>на ҡарай (б. э. тиклем II мең йыллыҡ). Хәҙерге Архангел соборында иртә [[тимер быуат]]<nowiki/>ҡа ҡараған (б. э. тиклем I мең йыллыҡтың икенсе яртыһы) [[Фин-уғыр халыҡтары|фин-уғыр биләмәләре]] табыла. Был ваҡытта Дьяков тибындағы биләмә Боровицкий убаһы (хәҙерге Йәмиғ майҙаны) туғайы террасаһының өҫкө өлөшөн алып тора, һәм, унда нығытма булыуы ла ихтимал. Төньяҡ-көнсығыштан биләмәне ике ҙур йырҙарҙа һаҡлай: береһе, хәҙерге Троицк ҡапҡаһынан төньяҡта, Неглинный йылғаһына сыға, икенсеһе Петровский һәм хәҙерге Кремлдең Икенсе Исемһеҙ башняһы араһында ята{{Sfn|Памятники архитектуры|1983|с=261}}.

[[Файл:Vasnetsov_Kreml_pri_Ivane_kalite.jpg|слева|мини|<small>''А.  М.  Васнецов''. «Мәскәү Кремле Иван Калита ваҡытында». 1921. Ҡатырғала ҡағыҙ, акварель, күмер, ҡәләм. 51  ×  69. Мәскәү музейы, [[Мәскәү]].</small>]]

[[X быуат|Х быуат]] башында Ока һәм Мәскәү йылғаһы бассейндарын колонизациялау башланғас, Боровицкий убаһы вятичтар биләй башлай (бәлки, элекке ҡаласыҡтарын үҙләштерегәндәрҙер). Фараз буйынса, вятичтарҙың убалағы биләмәһе ике нығытма үҙәктән тора  — беренсеһе, майҙаны буйынса ҙуры, хәҙерге Йәмиғ майҙаны урынында урынлаша, икенсеһе морондоң осонда була. Ике үҙәк тә йырындан, валдан һәм текә ҡойманан торған нығытманы һаҡлаған тип күҙаллана. Вятичтар нығытма ҡоралланыуына үҙ-ара тоташҡан йырындарҙы ла индерә; улар тәрәнлеге 9 һәм киңлеге яҡынса 3,8 метрға еткән соҡорға әйләндерелә. Биләмәнең морон өлөшөндә ниндәйҙер сәйәси-административ үҙәк тә була: археологик ҡаҙыныуҙар ваҡытында бында [[Киев]]<nowiki/>тың [[XI быуат]]<nowiki/>тағы мисәте табыла. Ике өлөш тә, күрәһең, үҙенең мәҙәни үҙәгенә эйә була  — үрге яҡтыҡы Йәмиғ майҙанында , түбәнгенеке  — «Бор аҫтында». Был урында Мәскәүҙең иң боронғо Иоан Предтеча раштыуаһы сиркәүе була. «Маковица», «Тауҙар» һәм «Бор» топонимдары кенәзлектәргә тиклем булған ваҡытҡа ҡарай. Был ике үҙәкте посад уратып тора. Биләмәнең үҫеше һәм уңышы эргәләге сауҙа юлына ла бәйле бул: Мәскәү йылғаһы буйлап Көнбайыш һәм Көнсығыш араһында сауҙа йәнле бара. Һыу юлынан тыш, эргәнән ике ҡоро юл үтә  — береһе [[Бөйөк Новгород|Новгород]]<nowiki/>ҡа (һуңыраҡ Волоцкий), икенсеһе [[Киев]]<nowiki/>тан [[Смоленск]] аша төньяҡ-көнсығышҡа; ике юл да Мәскәү йылғаһы кисеүендә Боровицкий убаһы итәгендә (хәҙерге Ҙур Таш күпер районы) тоташа{{Sfn|Памятники архитектуры|1983|с=23—24, 259—261}}.