Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
|
|
|
== Тәүлек оҙайлылығының үҙгәреүе ==
[[Һыу күтәрелеү]]гәкүтәрелеүгә сәбәпсе булып торған [[Ай]]ҙың тартыу көсө менән бәйле, Ерҙең әйләнеү тиҙлеге яйлап кәмей. Йөҙ йыл эсендә Ер тәүлегенең оҙайлылығы яҡынса 2 миллисекундҡа арта.
Геологик ваҡыт эсендә көн оҙонлоғо үҙгәреүе, ҡаҙылдыҡ мәрйендәрҙең дүңгәләк һыҙыҡтарын иҫәпләү ярҙамында, эксперименталь тикшерелгән. Мәрйендәрҙең тышҡы һөлдәһендә дүңгәләктәр рәүешендә [[кальций карбонаты]] ултыра; дүңгәләктәр ултырыуының цикллылығы көндөҙгө яҡтылыҡ, шулай уҡ периодик ваҡытлы үҙгәрештәр менән дә бәйле: 1963 йылда америка палеонтологы {{iw|Уэллс, Джон Уэст|Джон Уэллс|en|John W. Wells}} (1907—1994), мәрйендәрҙең эпитекаһындағы дүңгәләк ҡатламдары буйынса, [[мәрйендәр]] йәшәгән осорҙа йыл эсендәге көндәр һанын белеп була икәнен аса. Йыл оҙайлылығы үҙгәреүен һәм, ваҡыт эсендә Ай тәьҫире арҡаһында Ерҙең әйләнеү тиҙлеге кәмеүен иҫәпкә алып, шулай уҡ теге йәки был [[геологик осор]]ҙа тәүлек оҙайлылығын асыҡларға мөмкин<ref>[http://articles.adsabs.harvard.edu//full/1969LAstr..83..411K/0000411.000.html Paléo-Astronomie] ([http://archive.wikiwix.com/cache/20191221210557/http://articles.adsabs.harvard.edu//full/1969LAstr..83..411K/0000411.000.html archive]), J.Kovalesky Bureau des Longitudes.</ref><ref>[http://medbiol.ru/medbiol/evol/00045009.htm Дендрохронологический метод датировки (medbiol.ru)]</ref>.:
{| class="wikitable"
|-
|
