Википедия

Йыл: өлгөләр араһындағы айырма

Интерактивная навигация по истории
← Алдағы үҙгәртеүКиләһе үҙгәртеү →
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
ВизуальВикитекст
Akkashka (фекер алышыу | өлөш)
39 618 төҙәтеү
Akkashka (фекер алышыу | өлөш)
39 618 төҙәтеү
37 юл:
=== Календарь йылдар ===
{{main|Календарный год}}
Теүәл иҫәп алып барыу маҡсатында күпселек илдәрҙә ҡулланылған ''календарь йыл'' 365 көндән тора, бындай йыл ''ябай йыл'' тип атала. Һәр дүрт йыл һайын 366 көнлөк йыл, йәки ''кәбисә йыл'' була. Григориан һәм Юлиан календарҙарында кәбисә бүлмаған ябай йылдарҙа {{nobr|365 тәүлеккә}} һәм кәбисә йылдарҙа {{nobr|366 тәүлеккә}} тиң. Григориан календарында йылдың уртаса оҙонлоғо {{nobr|365,2425 тәүлек}} һәм юлиан календары өсөн — {{nobr|365,25 тәүлек}} тәшкил итә.▼
Календарный год в [[Григорианский календарь|григорианском]] и [[Юлианский календарь|юлианском]] календарях равен {{nobr|365 [[Сутки|суткам]]}} в невисокосные годы и {{nobr|366 суткам}} в [[Високосный год|високосные годы]]. Средняя же продолжительность года составляет {{nobr|365,2425 суток}} для григорианского календаря и {{nobr|365,25 суток}} — для юлианского.
 
Ислам календарында календарь йылда 353, 354 йәки {{nobr|355 тәүлек}} — 12 ай айы. Йылдың уртаса оҙонлоғо — {{nobr|354,37 тәүлек}}, һәм был тропик йылдан һиҙелерлек кәмерәк, һәм шуның өсөн мосолман байрамдары йыл миҙгелдәре буйлап «күсеп йөрөйҙәр».
▲Теүәл иҫәп алып барыу маҡсатында күпселек илдәрҙә ҡулланылған ''календарь йыл'' 365 көндән тора, бындай йыл ''ябай йыл'' тип атала. Һәр дүрт йыл һайын 366 көнлөк йыл, йәки ''кәбисә йыл'' була.
 
Йәһүд календарында календарь йыл ябай йылда 353, 354 йәки 355 тәүлек һәм кәбисә йылда 383, 384 йәки 385 тәүлек. Йылдың уртаса оҙонлоғо — {{nobr|365,2468 тәүлек}}, һәм был тропик йылға яҡын.
Календарный год в [[Исламский календарь|исламском календаре]] содержит 353, 354 или {{nobr|355 суток}} — 12 лунных месяцев. Средняя продолжительность года — {{nobr|354,37 суток}}, что заметно меньше тропического года, и поэтому мусульманские праздники «кочуют» по временам года.
 
Ер орбитаһы параметрҙары һәм уның әйләнеү үҙәгенең эклиптикаға ҡарата ориентацияһы ваҡыт үтеү менән яйлап үҙгәгәнлектән, йылдың был билдәләмәләре еңелсә айырыла. Әгәр ҙә Ерҙең Ҡояшҡа ҡарата (ҡояш календарҙары) йәки Ай һәм Ҡояштың Ергә ҡарата үҙ-ара урынлашҡан (ай-ҡояш календарҙары) тәүлек әйләнешенә бәйле булһа, ситуация ҡатмарлаша. (Теләһә ниндәй билдәләмәлә лә) Ерҙең Ҡояш тирәләй әйләнеш осоро, Ерҙең Ҡояшҡа ҡарата күсәр әйләнешенең уртаса осоро (уртаса ҡояш тәүлектәре) һәм Айҙың Ер тирәләй әйләнеш осорҙары (сидерик, синодик, аждаһа айҙары) дөрөҫ пропорцияларҙа ярашмағанлыҡтан, тәбиғи астрономик циклдарға (йыл, ай айы, ҡояш тәүлектәре) нигеҙләнгән ваҡыт һанау берәмектәренең {{comment|үлсәнешлелеген|соизмеримость}} һаҡлау маҡсатында, бөтә булған календарҙарға теге йәки был төҙәтмәләр (кәбисә көндәр, өҫтәмә айҙар һ.б.) индерергә тура килә.
Календарный год в [[Еврейский календарь|еврейском календаре]] содержит 353, 354 или 355 суток в простом году и 383, 384 или 385 суток в високосном году. Средняя продолжительность года — {{nobr|365,2468 суток}}, что близко к тропическому году.
 
В связи с тем, что параметры орбиты Земли и ориентация её оси вращения по отношению к [[Эклиптика|эклиптике]] медленно изменяются со временем, эти определения года слегка отличаются. Ситуация усложняется, если определение года привязывается к суточному вращению Земли относительно Солнца (солнечные календари) или к взаимному положению [[Луна|Луны]] и Солнца относительно Земли (лунно-солнечные календари). Поскольку период обращения Земли вокруг Солнца (в любом определении), средний период осевого обращения Земли по отношению к Солнцу ([[Солнечные сутки|средние солнечные сутки]]) и периоды обращения Луны вокруг Земли (сидерический, синодический, драконический [[месяц]]ы) не соотносятся в точной пропорции, во всех существующих календарях приходится вводить те или иные поправки ([[Високосный год|високосные дни]], дополнительные месяцы и т. п.), чтобы сохранить соизмеримость единиц счёта времени, основанных на природных астрономических циклах (года, лунного месяца, солнечных суток).
 
== Тарихы ==
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Йыл» битенән алынған