Йыл: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Akkashka (фекер алышыу | өлөш)
Akkashka (фекер алышыу | өлөш)
31 юл:
* Аномалистик йыл — Ер Ҡояшҡа яҡыныраҡ (2011 йылдың 3 ғинуары) булған апсидтар — перигелия һәм Ер Ҡояштан күберәк алыҫайған (2011 йылдың 4 июле) - афелия тип аталған Ерҙең үҙенең эллиптик орбитаһына ҡарата нөктәләр әйләнеше <ref name="Викитека ЭСБЕ"/>. Аномалистик йыл ғәҙәттә перигелиялар араһында барыу ваҡыты булараҡ билдәләнә. Юлиан осоронан иҫәпләнгән J2011,0 осоро аномалистик йылының уртаса оҙонлоғо {{nobr|365,259 636 тәүлек}} {{nobr|(365 тәүлек 6 сәғәт 13 мин 52,6 с)}} тәшкил итә. J1900,0 осоронан юлиан йөҙ йыллыҡтары менән иҫәпләнгән {{math|''Т''}} мәленә аномалистик йылдың оҙонлоғон {{nobr|{{math|''a'' A}} {{=}} (365,25 964 134 + 0,00 000 304{{math|''Т''}}) тәүлек}} формулаһы буйынса иҫәпләп сығарырға мөмкин <ref name=all/>. Аномалистик йыл сидерик йылдан планеталар сыуалышы һәм, иң аҙ дәрәжәлә, сағыштырмалыҡтың дөйөм теорияһы эффекттары ҡуҙғатҡан апсид һыҙығының яй быуат әйләнеше арҡаһында айырыла.
 
* Аждаһа (йәки тотолоу) йылы — уртаса Ҡояштың ай орбитаһы ''үҫә барыусы'' үҙәгенән үтеүе араһындағы осор — {{nobr|{{math|''a'' D}} {{=}} (346,620 031 + 0,000 032{{math|''Т''}}) тәүлеккә}} тигеҙ<ref name=all/>. Ағымдағы Аждаһа йылында ике {{нп3|ҡояш һәм ай тотолоу миҙгеле|en| (Eclipse season}}) — тотолоуҙың бер миҙгеле йыл башында (аҙағында), икенсеһе күк сфераһында Ҡояш ай орбитаһының ''кәмеүсе'' үҙәге уртаһында тора. Аждаһа йылының сидерик йылдан мөһим айырмаһы ай орбитаһының сағыштырмаса ҙур тиҙлеге һәм прецессияһы менән (прецессия осоро, аждаһа осоро тип аталғаны йәмғеһе 18,6 йылға тигеҙ) бәйле.
 
Шулай итеп, аномалистик та, тропик та, аждаһа йылдарын да сидерик йыл билдәләнгән инерциаль системаға ҡарата мөйөш тиҙлеге менән әйләнеүсе инерциаль булмаған системаларҙа һанау билдәләнгән.
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Йыл» битенән алынған