Нервы туҡымаһы: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Һәҙиә (фекер алышыу | өлөш) Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
Һәҙиә (фекер алышыу | өлөш) Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
||
13 юл:
=== Нейрондар ===
Нейрондар —төп нервы күҙәнәктәре. Нервы системаһының структуралы-функциональ берәмектәре булып торалар. Күп һанлы үҫентеләре булған йондоҙ формалы күҙәнәктәр. Ҡыҫҡа, ныҡ тармаҡланған үҫентеләре — дендриттар (грекса дендрон — ағас)
Улар башҡа нейрондарҙан, рецептор күҙәнәктәрҙән йәки туранан-тура тышҡы ҡуҙғытҡыстарҙан сигналдарҙы ҡабул итәләр.
Оҙон үҫентеләр йыш ҡына аҡ төҫтәге май һымаҡ матдәнән торған шекәрә (миелин тышса) менән көпләнгән була. Уларҙың үҙәк нервысистемаһындағы тупланмалары аҡ матдә барлыҡҡа килтерә. Нейрондарҙың ҡыҫҡа үҫентеләренең һәм тәндәренең ундай шекәрәһе юҡ. Уларҙың тупланмалары һоро матдәне барлыҡҡа килтерә.▼
Нейрондар формалары һәм функциялары буйынса айыры лалар. Нейрондарҙың берәүҙәре, һиҙгерҙәре, импульстарҙы һиҙеү ағзаларынан арҡа һәм баш мейеләренә тапшыра. ▼
Нейрондың оҙон, күбеһенсә аҙ тармаҡланыусан үҫентеһе лә була. Ул аксон (грекса аксис — үҫенте) тип атала. Аксон сигналдарҙы нейрон тәненән башҡа нервы күҙәнәктәренә һәм иннервациялаған (нервылар менән тәъмин ителгән) ағзаларға тапшыра.
Һиҙгер нейрондарҙың тәндәре үҙәк нервы системаһы юлында нервы төйөндәрендә ята. Нервы төйөндәре — нервы күҙәнәктәре тәндәренең үҙәк нервы системаһынан ситтәге тупланмалары.▼
▲Оҙон үҫентеләр йыш ҡына аҡ төҫтәге май һымаҡ матдәнән торған шекәрә (миелин тышса) менән көпләнгән була. Уларҙың үҙәк нервысистемаһындағы тупланмалары аҡ матдә барлыҡҡа килтерә.
Нейрондарҙың икенселәре, хәрәкәт нейрондары, импульстарҙы арҡа һәм баш мейеләренән мускулдарға һәм эске агзаларга тапшыра, һиҙгер һәм хәрәкәт нейрондары араһындағы бәйләнеш арҡа һәм баш мейеләрендә өҫтәмә нейрондар тарафынан бойомга ашырыла. Уларҙың тәне һәм үҫентеләре мейенән ситкә сыҡмай▼
Нейрондарҙың ҡыҫҡа үҫентеләренең һәм тәндәренең ундай шекәрәһе юҡ. Уларҙың тупланмалары һоро матдәне барлыҡҡа килтерә.
▲Нейрондар формалары һәм функциялары буйынса
▲Һиҙгер нейрондарҙың тәндәре үҙәк нервы системаһы юлында нервы төйөндәрендә ята.
'''Нервы төйөндәре''' — нервы күҙәнәктәре тәндәренең үҙәк нервы системаһынан ситтәге тупланмалары.Арҡа һәм баш мейеләре бөтә агзаларға нервылар менән
бәйләнгән.
Нейрондарҙың икенселәре, хәрәкәт нейрондары, импульстарҙы арҡа һәм баш мейеләренән мускулдарға һәм эске ағзаларга тапшыра.
▲
'''Нервылар''' — нервы күҙәнәктәренең шекәрә менән көпләнгән оҙон үҫентеләре тупланмалары булып тора.
Хәрәкәт нейрондарының аксондарынан торған нервылар хәрәкәт нервылары тип атала. Һиҙгер нервылар һиҙгер нейрондарҙың дендриттарынан тора.
Күпселек нервыларҙа аксондар ҙа, дендриттар ҙа бар. Бындай нервылар ҡатнаш нервылар тип атала. Улар буйынса импульстар ике йүнәлештә — үҙәк нервы системаһына һәм унан ағзаларға бара.
=== Нейроглия ===
Юл 34 ⟶ 52:
Нервы туҡымаһының яралғы булараҡ барлыҡҡа килеүе ''нейруляция процесында бара'' (нервы көпшәһе барлыҡҡа килеү ''дәүерендә''). Мөхит йоғонтоһо һәм башҡа тән структураларының үҫеше (бигерәк тә хорданың) хордалыларҙың эктодермаһында бураҙна барлыҡҡа килтерә. Бураҙнаның ситтәре яҡынайып нервы көпшәһе барлыҡҡа килтерә һәм эктодерманан айырыла.
Бураҙнаның ситтәре ҡушылыуҙан барлыҡҡа килгән ''һыҙат нервы һырты (гребень) тип атала.'' Уның кәүҙә тапҡырына тура килгән күҙәнәктәренең бер өлөшө латераль һәм вентраль йүнәлештәрҙә күсеп ''ганглиоз пластинка барлыҡҡа килтерә. Ганглиоз
''Нервы һырты күҙәнәктәренең бер өлөшө эктодерма'' аҫтында тарала һәм ''меланобласттарҙы''— тиренең пигмент күҙәнәктәре башланғыстарын барлыҡҡа килтерә.
| |||