Вики: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Sherbn (фекер алышыу | өлөш)
Sherbn (фекер алышыу | өлөш)
4 юл:
 
== Тарих =
 
«Вики» терминытерминыy тәүләп 1995 йылда ''Уорд Каннингем''- беренсе [[WikiWikiWeb]] вики- системаһын («Портленд өлгөләрен һаҡлау урыны» программа кодын) уйлап сығарыусы ҡулланған<ref>[http://c2.com/ppr/ Portland Pattern Repository]</ref>. Был система 1995 йылдың 25 мартында эшләнгән. «Вики» гавай телендә «тиҙ» тигән һүҙ<ref>[http://c2.com/doc/etymology.html Correspondence on the Etymology of Wiki], [[Каннингем, Уорд|Ward Cunningham]], c2.com {{проверено|12|12|2009}}</ref><ref>[http://www.mauimapp.com/moolelo/hwnwdshw.htm Hawaiian words; hawaiian to english], mauimapp.com {{проверено|12|12|2009}}</ref>. Каннингем ни өсөн был атаманы ҡушҡанын шулай тип аңлата: Гонолулулағы халыҡ-ара аэропортта уға аэропорт терминалдары араһында йөрөгән бәләкәй генә автобуста- ''вики-вики шаттл''да йөрөргә тәҡдим итәитәләр. Каннингем ҡулланыусылар тиҙ генә тексты үҙгәртә һәм яңы мәҡәләләр эшләй алырлыҡ ҡулайлама (движок) эшләргә уйлай . Башта Каннингем викиҙы «эшләй ала торған ябай ғына онлайн-база» тип һүрәтләй<ref>[http://www.wiki.org/wiki.cgi?WhatIsWiki Ward Cunningham’s original description of Wiki]</ref>. Һуңыраҡ инглиз һүҙе [[бэкроним]] {{lang-en2|«What I Know Is…»}} («то, что я знаю, это…»)<ref>[http://www.economist.com/surveys/displaystory.cfm?story_id=6794228 The wiki principle], [[The Economist]] {{проверено|12|12|2009}}</ref> килеп сыға.
 
==Вики концепцияһы асылы ==
[[Файл:Ward Cunningham - Commons-1.jpg|thumb|[[Каннингем, Уорд|Уорд Каннингем]], автор идеологии вики и создатель первого вики-движка]]
Уорд Каннингем һәм Бо Леуф [[The Wiki Way: Quick Collaboration on the Web]] тигән китапта вики концепцияһын ошолай һүрәтләй:
* ВикиВикиҙа бөтә ҡулланыусыларға ла вики-сайтта ябай веб-браузер ҡулланып (бер ниндәй киңәйтеүһеҙ), бөтә биттәрҙе лә үҙгәртергә һәм яңы биттәрҙе эшләргә мөмкинлек бирелә.
* Вики төрлө биттәр араһында бәйләнеш булдыра: башҡа биттәргә һылтанмалар бар һәм башҡа биттәрҙә был биттәр бармы, юҡмы икәне күренеп тора.
* Вики осраҡлы уҡыусы, ҡулланыусы өсөн ентекләп эшләнгән сайт түгел. Киреһенсә, Вики уҡыусыларҙы яңы мәҡәләләр булдырыуға, хеҙмәттәшлеккә йәлеп итергә тырыша.
 
== Айырылып торған сифаттары ==
 
Викиҙың сифаттары:
* ''' Тексты күп тапҡыр үҙгәртеү мөмкинлеге'''- бер ниндәй ҙә айырым саралар ҡулланмай вики-мөхиттең үҙендә (сайтсайтта) эшләнә.
** Айырым билдәләү теле ( язык разметки) — вики-билдә ('''вики-разметка''')текстағы элементтарҙы тиҙ билдәләп сығыу өсөн вики-билдә ('''вики-разметка''') һәм гиперһылтау ( гиперссылки); айырым элементтарҙы форматлау һәм урынлаштырыу <ref>Описание вики-разметки для сайтов на движке [[МедиаВики]] можно посмотреть в: [[Википедия:Как править статьи#Вики-разметка]].</ref>.
** ''' Биттәге үҙәгәртеүҙәр иҫәбен алып барыу''': үҙгәртеүҙәрҙеңүҙгәртеү варианттарын сағыштырыусағыштырып һәм яңынан тергеҙеүтергеҙеп мөмкинбула.
* '''Үҙгәртеүҙәр күренеүе'''- үҙгәртеүҙәр эшләнгәс тә күренә.
* '''Бүлеү'''- '''биттәр'''тип исемләп бүлеү .
Юл 25 ⟶ 27:
== Техник нигеҙе ==
[[Файл:Wikitext-wiki markup-wikipedia.png|thumb|Редактирование вики-текста в «[[MediaWiki]]»]]
Вики-мөхит булдырыу өсөн айырым программа ([[Программное обеспечение|ПО]] — ''[[вики-движок|движок вики]]'') кәрәк. Был сайт менән идара итеү системаларының бер төрө, ул ябай , яҙыла торған текстың эстәлеген бүлеү һәм эшкәртеү буйынса эштәр ҡулланыусы ҡулдан башҡара ала.
 
[[Википедия|Википедия]] һәм Викимедиа Фонды эше [[MediaWiki]] ҡулайламаһына (движок) нигеҙләнгән.
 
== Айырылмаһы ==
 
Вики телендә вики-биттәр араһында һылтауҙар гиперһылтауҙар бар , [[HTML]]-ға ҡарағанда аңлайышлыраҡ һәм хәүфһеҙерәк, сөнки [[JavaScript]] менән стилдәрҙең каскадлы таблицалары [(Cascading Style Sheets) ҡулланыу сикләнгән.
 
== Вандализм ==
 
Ҡайһы бер викиҙар теркәлмәгән ҡулланыусыларға ла төҙөтмәләр индерергә рөхсәт итә. Ҡыҙғанысҡа ҡаршы, ҡайһы бер ҡулланыусылар быны яуыз ниәттә ҡуллана. Вандалдар бысратҡан ҡоймалар, йәки стеналарҙан айырмалы, викиҙа кире элекке тексты ҡайтарып була : '''төҙәтеү боҙоуҙан еңелерәк'''. Әгәр ҙә берәйһе вики-сайт менән ҡулланыусыларға уҫал ниәт менән бер нисә тапҡыр зыян итһә, уға инеү рөхсәт ителмәй.
 
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Вики» битенән алынған