Эндокринология: өлгөләр араһындағы айырма

'''Эндокринология -''' ( грек. <span lang="el"><span style="font-family: palatino linotype, new athena unicode, athena, gentium, code2000, serif; font-size: 105%;">ἔνδον</span></span>  — эскә, {{Lang-el2|κρίνω}}  — бүлеү һәм {{Lang-el2|λόγος}}  — һүҙ, фән)  — эске секреция биҙҙәренең эске төҙөлөшө һәм функциялары тураһында [[фән]] (эндокрин биҙҙәр). Эске секреция биҙҙәре эшләп сығара торған матдәләрҙең ([[гормондар]]), барлыҡҡа килеүе һәм уларҙың кеше һәм хайуандар [[организм]]<nowiki/>ында үтәгән функцияларын өйрәнә.

Шулай уҡ, был биҙҙәренең эшмәкәрлеге боҙолоу сәбәптәрен һәм һөҙөмтәһендә барлыҡҡа килгән сирҙәрҙе асыҡлай.<ref name="БРЭ">{{БРЭ}}</ref>.

Эндокринология —иң— иң йәш һәм шәп үҫешкән [[медицина]]<ref name="Star">{{Китап|автор=|часть=|заглавие=Клиническая эндокринология. Руководство|оригинал=|ссылка=|ответственный=под ред. Н. Т. Старковой|издание=3-е изд., перераб. и доп|место=СПб.|издательство=Питер|год=2002|том=|страницы=8|страниц=576|серия=Спутник Врача|isbn=5-272-00314-4|тираж=4000}}</ref> тармаҡтарҙың береһе. Э[[Эндокрин система|ндокрин системаһы]] эшмәкәрлегенең боҙолоуы, эндокринология мәсьәләләре ғәмәлдә медицинаның бөтә өлкәләренә лә тиерлек ҡағыла ( кардиология, онкология, офтальмология, гастроэнтерология, нефрология, урология, неврология, гинекология<ref name="Star" />).

Эндокринология бүлектәренең береһе  — диабетология. Диабетология [[Шәкәр диабеты|шәкәр диабетының]] барлыҡҡа килеүен, үҫешен, барышын өйрәнә. Диагностикалау, дауалау, сирҙе һәм уның ҡатмарлашыуын иҫкәртеү ысулдарын асыҡлай.

Һуңғы тиҫтә йылда уның этиологияһы һәм патогенезы тураһында яңы мәғлүмәттәр алына. Шулай уҡ, инсулиндың етешмәүенә йәки бөтөнләй эшләнмәүенә <ref name="Efimov_1">{{Китап|автор=|часть=|заглавие=Клиническая диабетология|оригинал=|ссылка=|ответственный=Ефимов А. С., Скробонская Н. А|издание=1-е изд|место=К.|издательство=Здоровья|год=1998|том=|страницы=3|страниц=320|серия=|isbn=5-311-00917-9|тираж=3000}}</ref> бәйле, шәкәр диабетының клиник күрһәткестәренең үтә ныҡ ҡатмарлы булыуы( полиморфный хронический [[:ru:Синдром|синдром)]] асыҡлана. Сиргә бәйле метаболик тайпылыштарҙы коррекциялау бик ҡатмарлы булыуы, бөтә донъяла шәкәр диабеты проблемалары киҫкен тороуы диабетологияның эндокринологиянан айырым тармаҡ булып сығыуына килтерә.

Хәҙерге эндокринологияның барлыҡҡа килгән йылы итеп [[1848 йыл|1848]] йылдыды һанайҙар. Тап шул йылда Британия табибы Томас [[:ru:Томас_АддисонТомас Аддисон|Аддисон]] ҡурҡыныс сирҙәрҙең береһен тикшерә башлай. Сир мускулдарҙың хәлһеҙләнә барыуы, арыуҙың көсәйәүе, организмдың синегеүе менән башлана һәм үлем менән тамамлана.

Мәйетте асып ҡарағанда, ғалим бөйөр өҫтө биҙҙәренең ҡабыҡ ҡатламы зарарланыуына иғтибар итә.

[[1855 йыл|1855 йылда]]да Шарль Броун-Секар бөйөр өҫтө биҙҙәренең ҡабығында организмдың нормаль эшмәкәрлеген көйләй торған матдәләр эшләнәлер тип фаразлай. Башҡа биҙҙәрҙә лә организм функцияларын көйләүсе матдәләр етештерәлер тигән фекергә килә. Артабанғы тикшеренеүҙәр был фаразды раҫлай .

[[1905 йыл|1905 йылда]]да инглиз физиологтары Бейлис Уильям һәм Эрнст Старлинг тәүге тапҡыр «[[Гормондар|гормон]]<nowiki/>» төшөнсәһен индерә.

[[Категория:СтраницыБиология с непроверенными переводамибүлектәре]]