Яҡын Көнсығыш Антантаһы: өлгөләр араһындағы айырма

Саадабад пактын төҙөү тураһында һөйләшеүҙәр, Эфиопияға Италияның һөжүме арҡаһында сәйәси хәлдең киҫкенләшеүенә бәйле, [[1935 йыл|1935 йылда]]да башлана. 1935 йылдың [[2 октябрь|2 октябрендә]] Женевала Милләттәр Лигаһы Советының ултырышына йыйылған [[Иран]], [[Төркиә]] һәм [[Ираҡ|Ираҡтың]]тың сит ил эштәре министрҙары пакттың тексын эшләй һәм  парафлай.

[[1935 йыл|1935 йылдың]]дың ноябрендә проектланған пактҡа  [[Афғанстан]] ҡушыла. Әммә пактты парафлау менән  ҡул ҡуйыу араһында ике йыллап ваҡыт үтә,  сөнки тәүҙә ҡатнашыусы илдәр араһында сиккә ҡағылышлы бәхәсле мәсьәләләрҙе хәл итергә кәрәк була. Ундай мәсьәләләр Иран менән Афғанстан, Иран менән Төркиә араһында була, ә Иран менән  Ираҡ араһында айырыуса киҫкен дәрәжәләкиҫкенләшкән була. Иран меннәменән Афғанстан араһында фекер айырымлыҡтары шул уҡ йылды  Төркиә аралашсылығы ярҙамында хәл ителә.  Иран менән Төркиә араһындаараһындағы мәсьәлә   [[1937 йыл|1937 йылдың]]дың яҙында махсус  төрөк делегацияһының Тегеранға сәфәре барышында көйләнә. 

[[Файл:Sad_abad.jpg|слева|мини|200x200пкс|Пактҡа ҡул ҡуйылғанҡуйыу урыны булған Саадабад һарайы]]

Ниһайәт,  1937 йылдың уртаһында Иран менән Ираҡ араһында  Шатт-әл-АрабҒәрәп йылғаһы буйындағы сик һыҙығы тураһында оҙайлы бәхәс сиселә һәм 1937 йылдың  [[4 июль|4 июлендә]]  [[Тәһран|Тегеранда]]да  уға ҡағылышлы килешеүгә ҡул ҡуйыла. БылОшо ваҡытҡауҡ ваҡытта Иран баш ҡалаһындаҡалаһына дүрт илдең сит ил эштәре министрҙары йыйылакилә һәм  Саадабад  пактына ҡул ҡуя, шулай итеп,  Яҡын Көнсығыш Антантаһы барлыҡҡа килә. Ратификациялау ярлыҡтары менән алмашыу ТегерандаТәһранда 1938 йылдың  [[25 июнь|25 июнендә]] үтә һәм пакт шул уҡ көндө көсөнә инә,  1938 йылдың [[19 июль|19 июлендә]] Милләттәр Лигаһының килешеүҙәр реестрында теркәлә.

Пакт асылда һөжүм итешмәү тураһында договор була һәм яҡтарҙың дөйөм сиктәрҙең тейелгеһеҙлеген хөрмәт итеүе, бер-береңә ҡаршы агрессия акттарын ҡылмау,  килешеүсе яҡтарҙың эске эштәренә ҡыҫылмау, үҙ территорияларында килешеүсе яҡтарға ҡарата дошмансыл маҡсаттар йөрөткәнмаҡсатлы  ҡораллы отрядтар, бандалар, төркөмдәр йә ойошмалар булдырыуға юл ҡуймау,  уртаҡ мәнфәғәттәренә ҡағылышлы халыҡ-ара мәсьәләләр буйынса үҙ-ара консультациялар үткәреү бурыстарын ҡуя.

Договор  5 йылйыллыҡ мөҙҙәткә төҙөлә,  денонсация булмаһа, уның  автоматик рәүештә 5 йылға оҙайтылыуы ҡарала. Договорҙың денонсацияланыуы өсөнсө державаға ҡаршы агрессия акты ҡылған ҡатнашыусыға ҡарата ҡулланыла ала.   

[[1938 йыл|1938 йылда]]да Төркиә, өлөшләтә Яҡын Көнсығыш АтлантаһыАнтантаһы ярҙамы менән дә, тәүҙә француз мандатындағы Сүриәнән[[Сүриә]]нән төрки телле Александретта (Искәндәрун) санжагын айырып алырға һәм уның территорияһында бойондороҡһоҙ Хатай Дәүләтен төҙөргә,  шунан [[1939 йыл|1939 йылда]]да референдум үткәреү юлы менән Төркиәгә ҡушырға  мөмкинлек ала. Әммә дөйөм алғанда Яҡын Көнсығыш Антантаһы халыҡ-ара мөнәсәбәттәрҙә әллә ниһиҙелерлек әһәмиәткә эйә булмай.  

Ғәмәлдә Яҡын Көнсығыш Антантаһы эшмәкәрлеген туҡтатһа ла,  [[1943 йыл|1943 йылда]]да килешеү автоматик рәүештә тағы 5 йылға оҙайтыла, сөнки ҡул ҡуйған яҡтарҙың береһе лә ҡаршы сығыш яһамай. Шулай итеп, Яҡын Көнсығыш Антантаһы [[1948 йыл|1948 йылға]]ға  тиклем рәсми йәшәй. Һуғыштан һуң инглиз-американ дипломатияһы  Саадабад  пактын тергеҙергә тырыша, уның ярҙамында Советтар Союзына ҡаршы Көнсығыш блокты тергеҙергә   уйлай  (уға ИрактанИраҡтан тыш башҡа ғәрәп илдәрен дә ҡушып) других арабских стран). [[НАТО]]-ға оҡшатып төҙөлгән СЕНТО блогы тураһындағы  [[Үҙәк договор ойошмаһы |СЕНТО]] блогы тураһындағы 1955 йылғы Бағдад  пактын]]<nowiki/>апактына ҡул ҡуйып (әммә Афғанстандан башҡа), был ниәт ниндәйҙер кимәлдә тормошҡа аша.