Үпкә: өлгөләр араһындағы айырма

== Кеше үпкәһенең төҙөлөшө ==

Бишенсе күкрәк умыртҡаһы тапҡырында боғарлаҡ (трахея) ике эре ҡурылдыйға (бронхы) айырыла. Эре ҡурылдыйҙар уң һәм һул упкәләргә инәләр.

бәләкәйләнә бара.

Иң ваҡ ҡурылдый көпшәләрен бронхиолдар тип атайҙар. Уларҙың остары һулыш бронхиолдарына, унан альвеола юлына (альвеолярные ходы) күсә. Һәр альвеола юлы эсенә һауа тулған йоҡа көплө үпкә ҡыуыҡсалары (альвеолалар) шәлкеме менән тамамлана.

Альвеола диаметры 0,2-0,3  мм булған ярымшар формаһында була. Ул эластик сүстәр менән сырмалған йоҡа ғына базаль мембранала урынлашҡан бер ҡатлау яҫы эпителий күҙәнәктәрҙән төҙөлгән. Һәр альвеола ҡуйы капиллярҙар селтәре менән уратып алынған.

Был яры ҡыуыҡсаларҙың даими күләмен һаҡлай. Уларға бер-береһенә ҡушылырға ирек бирмәй. Шулай уҡ, ярының матдәләре үпкәләргә һауа менән ингән микроорганизмдарҙы зарарһыҙлай.

Бер һулыш бронхиолынан айырылып киткән альвеола юлдары төркөмөн ацинус тип атайҙар. Ацинус  — үпкәнең төҙөлөш берәмеге булып тора. Ацинустарҙан бүлексәләр(дольки), бүлексәләрҙән  — сегменттар, сегменттарҙан  — бүлкәттәр (доли), бүлкәттәрҙән бөтөн үпкәләр хасил була.

Үпкәләр, йөрәк, ҡан тамырҙары, һауа үткәреү юлдары һәм ҡыҙыл үңәс алып торған урындарҙан башҡа, бөтә күкрәк ҡыуышлығын тултырып тора. Һәр үпкәлә 300—350 миллион тирәһе альвеолалар була.

Уларҙың дөйөм өҫкө йөҙө 100 квадрат метрҙан ашып китә. Был кәүҙәнең өҫкө йөҙөнән сама менән 50 тапҡыр ҙурыраҡ була.

Һәр үпкә тышҡы яҡтан тоташтырғыс туҡыманан торған шыма ялтыр шекәрә  — үпкә плевраһы менән ҡапланған.

Күкрәк ҡыуышлығының эске стенаһы күкрәк көбө плевраһы менән түшәлгән. Улар араһындағы плевра ҡыуышлығы герметик була һәм унда бөтөнләй һауа булмай. Шунлыҡтан үпкәләр күкрәк ҡыуышлығы стенаһына һәр ваҡыт тығыҙ тейеп тора. Һөҙөмтәлә үпкәләрҙең күләме күкрәк ҡыуышлығы күләме үҙгәреү менән үҙгәреп тора.