Механика

Меха́ника (грек. μηχανική — машиналар төҙөү сәнғәте) — физика бүлеге, материаль есемдәр хәрәкәттен һәм уларҙың бер— береһе менән тәъҫир итешеүен өйрәнеүсе фән; механикала хәрәкәт тип ниндәйҙер ваҡыт эсендә есемдәрҙең бер— береһенә ҡарата арауыҡтағы хәле үҙгәреүҙе атайҙар.

Механика фәне һәм уның бүлектәре

Механика фәне тураһында күренекле ғалим-механик С. М. Тарга теоретик механика дәреслегенең 4-мсе баҫмаһына инеш һүҙҙә былай ти: «Киң мәғәнәлә механика тип теге йәки был материаль есемдәрҙең хәрәкәтен һәм тигеҙләнешен һәм есемдәр араһында барған тәъҫир итешеү менән бәйле бөтә мәсьәләләрҙе өйрәнеүсе фән атала. Теоретик механика — механиканың хәрәкәттең һәм материаль есемдәрҙең үҙ— ара тәьҫир итешеүенең дөйөм закондарын өйрәнеүсе бүлеге , йәки, мәҫәлән, бер үк закондар Ерҙең Ҡояш тирәләй әйләнеүенә, ракета, йәки артиллерия снаряды осоуына ла бер үк төрлө дөрөҫмө (справедливы) . Механиканың икенсе өлөшө — төрлө дөйөм һәм айырым техник фәндәр(дисциплиналар) , улар төрлө конкрет ҡоролмалар, двигателдәр, механизмдар һәм машиналарҙә йәки уларҙың өлөштәрен (деталь) проектлау ҙәм хисаплауға бағышланған ».

Тағы өҫтәргә кәрәк, хәрәкәттең һәм материаль есемдәрҙең үҙ-ара тәьҫир итешеүе дөйөм закондарын механика сплошных сред (или механика сплошной среды) — газ, шыйыҡса хәлендәге һәм ҡаты хәлдәге деформацияға бирешеүсе есемдәрҙең хәрәкәтенә бағышланған механиканың ҙур бер өлөшө өйрәнә. Академик Л. И. Седов билдәләгәнсә: «В теоретической механике изучаются движения материальной точки, дискретных систем материальных точек и абсолютно твёрдого тела. В механике сплошной среды … рассматриваются движения таких материальных тел, которые заполняют пространство непрерывно, сплошным образом, и расстояния между точками которых во время движения меняются». Шулай итеп, механика түбәндәге фәндәргә бүленә:

• теоретическую механику;
• механику сплошных сред;
• специальные механические дисциплины: теорию механизмов и машин, сопротивление материалов, гидравлику, механику грунтов и др.

Механиканы бер нисә бүлеккә бүлеп йөрөтөүҙә тағы ҡулланылған мөһим бер билдә теге , йәки был конкрет механик теория арауыҡ, ваҡыт һәм материя үҙенсәлектәре тураһында ҡараштарға таяна. Был билдә буйынса механика эсендә ошондай бүлектәр айырып йөрөтәләр:

• классическая механика;
• релятивистская механика;
• квантовая механика.