Екатерина II: өлгөләр араһындағы айырма

[[1773—1775 йылғы Крәҫтиәндәр һуғышы|1773 — 1775 йылғы Пугачев ихтилалы]] тураһында хәбәрҙе алыу менән Екатерина 1773 йылдың октябрь айында ихтилалды баҫтырыуҙы ойоштороу буйынса Дәүләт хәрби коллегияһына тейешле бойороҡ бирә һәм ил халҡына мөрәжәғәт итә. Екатерина Хәрби коллегияһының эшмәкәрлеген тулыһынса үҙенең контроле аҫтында тота, шулай уҡ ғәскәрҙәр менән генералдар В. А. Кар, [[Бибиков Александр Ильич|А. И. Бибиков]], П. М. Голицын, Ф. Ф. Щербатов, П. И. Паниндарҙың командалыҡ итеү, Ҡаҙан һәм Ырымбур йәшерен комиссиялары шефы генерал-майор П. С. Потемкиндың, Ырымбур губернаторы генерал-поручик И. А. Рейнсдорптың эшмәкәрлеге уның ҡарамағында була. Пугачевҡа ҡаршы манифестар баҫтырып сығара (1773 йылдың 29 ноябренән һәм 23 декабренән, 1774 йылдың 15 мартынан). 1774 йылдың ғинуарында [[Пугачёв Емельян Иванович|Е. И. Пугачёвтын]] указдарын һәм манифестарын, башҡа ихтилал документтарын юҡ итеү мәьәләһе менән Сенатҡа мөрәжәғәт итә; үҙ сиратында, Сенат указы менән (1774 йылдың 10 ғинуарынан) бөтә учреждениеларға, хәрби командаларға Пугачевтың һәм ихтилалдың башҡа етәкселәренең өндәмәләрен, манифестарҙы, указдарҙы йыйып, кеше алдында үртәргә бойорола.<ref name="Энциклопедия">

Екатерина II [[Салауат Юлаев]]тың исемен 1774 йылдың февралендә [[Бибиков Александр Ильич|БибиковБибиковты]]тыңң белдереүенән белә. Әлеге хатта Бибиков Салауат Юлаевтың һәм И. С. Кузнецовтың 29 ғинуарҙа яҙылған өгөт-нәсихәте (увещевание)тураһында һүҙ бара. Бибиков һәм П. С. Потемкиндың белдереүҙәрендә Салауат Юлаев «Пугачевтың иң яҡын фекерҙәше» тип атала. П. И. Панин императрицаға ебәргән реляцияһында Салауат Юлаевты һәм уның атаһын «боланың төп юлбашсылары», «башҡорт халҡының төп юлбашсыһы» тип баһалай (Салауат Юлаевты ҡулға алыу, Юлай Аҙналинды тотоу саралары, башҡорт халҡын ихтилалда ҡатнашҡаны өсөн бер нисә мең йылҡы малын конфискациялау аша язалау кәрәклеге тураһындағы реляция).

1774 йылдың аҙағында - — 1775 йылдың башында Пугачевтың һәм уның көрәштәштәренең суд процесы менән етәкселек итә. 1775 йылдың 27 ғинуарында П. Панинға Салауат Юлаев һәм [[Юлай Аҙналин]] өҫтөнән тикшереү процесын Йәшерен комиссияһының Мәскәү бүлексәһендә үткәреү тураһында рескрипт бирелә. Екатерина II Йәшерен экспедицияһының 1775 йылдың 16 мартындағы һәм хөкөм сығарыуҙа хәл иткес роль уйнай. 1775 йылдың 19 мартында башҡорттарҙан "«енәйәтәре өсөн яза"» итеп 4000 йылҡы малын йыйып алыу тураһында указға ҡул ҡуя (штраф формаһында)<ref name="Энциклопедия"></ref>.

* И.  Г.  Илишев, И.  М.  Гвоздикова, А.  М.  Сулейманов, З.  Г.  Ураксин, Г.  Б.  Хусаинов. Салават Юлаев. Энциклопедия. Уфа, Научное издательство "«Башкирская энциклопедия"», 2004, 114 - 115114—115 биттәр