Википедия

Хөсәйенов Ғайса Батыргәрәй улы: өлгөләр араһындағы айырма

Интерактивная навигация по истории
← Алдағы үҙгәртеүКиләһе үҙгәртеү →
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
ВизуальВикитекст
ә →‎top: clean up, replaced: Вафат булыу урыны → Вафат булған урыны using AWB
Айсар (фекер алышыу | өлөш)
100 548 төҙәтеү
викилаштырыу, күренеште төҙәтеү, аныҡлаштырыу
7 юл:
|Псевдонимдары =
|Тыуыу датаһы = 10.04.1928
|Тыуған урыны = [[ҮтәгәнБашҡорт (Ҡырмыҫҡалы районы)|ҮтәгәнАССР-ы]] ауылы, [[Өфө кантоны]], [[Башҡорт АССР-ы]]<ref name="Х">Хәҙерге [[Башҡортостан Республикаһы]]ның {{ТыуғанУрыны|Ҡырмыҫҡалы районы}}.</ref>[[Үтәгән (Ҡырмыҫҡалы районы)|Үтәгән]] ауылы
|Вафат булыу датаһы =
|Вафат булған урыны =
33 юл:
{{ФШ|Хөсәйенов}}
 
'''Хөсәйенов Ғайса Батыргәрәй улы''' ([[10.04. апрель]] [[1928]]) — Башҡортостандыңәҙәбиәт халыҡбелгесе, яҙыусыһыяҙыусы. (2008),1956 әҙәбиәтйылдан белгесе,[[СССР академикЯҙыусылар союзы]] ағзаһы. [[Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһы]] академигы (1991), филология фәндәре докторы (1971), Башҡортостанпрофессор Республикаһының(1972). [[СалауатБашҡортостандың Юлаевхалыҡ исемендәгеяҙыусыһы премия|(2008), [[Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһы]] лауреаты (1980). Башҡорт АССР-ының (1976) һәм Рәсәй Федерацияһының (1992) атҡаҙанған фән эшмәкәре. [[Халыҡтар Дуҫлығы ордены|Халыҡтар Дуҫлығы]] (1981) һәм [[Почёт ордены|Почёт]] (1999) ордендары кавалеры.
 
== Биографияһы ==
1928 йылдың 10 апрелендә Башҡортостандың [[Ҡырмыҫҡалы районы]] [[Үтәгән (Ҡырмыҫҡалы районы)|Үтәгән]] ауылында крәҫтиән ғаиләһендә тыуған. Тыуған ауылында ете йыллыҡ мәктәпте тамамлай. Бер йыл Елемҡаран урта мәктәбендә уҡығандан һуң, Өфөгә килеп, 9-сы һанлы мәктәп-интернатта урта белем алып сыға.
 
1947—1951 йылдарҙа Башҡорт дәүләт педагогия институтының<ref>Хәҙерге [[Башҡорт дәүләт университеты]].</ref> тел һәм әҙәбиәт факультетында уҡый. Институтты тамамлағас, Гайса Хөсәйеновты СССР Фәндәр академияһының Башҡортостан филиалы Мәскәүгә аспирантураға ебәрә. 1954 йылда ул М. Горький исемендәге Донъя әҙәбиәте институты аспирантураһын уңышлы тамамлай һәм, ошо уҡ йылда диссертация яҡлап, «филология фәндәре кандидаты» тигән ғилми дәрәжә ала. 1954 йылдан бирле ул [[Тарих, тел һәм әҙәбиәт институты]]нда ғилми хеҙмәткәр булып эшләй, 40 йыл тирәһе ошо институттың әҙәбиәт бүлеге мөдире була. 1970 йылда докторлыҡ диссертация яҡлай. 1991 йылда Башҡортостан фәндәр академияһының академигы итеп һайлана.
 
Мәскәүгә аспирантураға ебәрә. 1954 йылда ул М. Горький исемендәге Донъя әҙәбиәте институты аспирантураһын уңышлы тамамлай һәм, ошо уҡ йылда диссертация яҡлап, филология фәндәре кандидаты тигән ғилми дәрәжә ала. 1954 йылдан бирле ул [[Тарих, тел һәм әҙәбиәт институты]]нда ғилми хеҙмәткәр булып эшләй, 40 йыл тирәһе ошо институттың әҙәбиәт бүлеге мөдире була. 1970 йылда докторлыҡ диссертация яҡлай. 1991 йылда Башҡортостан фәндәр академияһының академигы итеп һайлана.
 
1996—2001 йылдарҙа Ғайса Хөсәйенов «[[Ватандаш (журнал)|Ватандаш]]» журналының баш мөхәррире вазифаһын башҡара.
Юл 46 ⟶ 44:
Ғайса Батыргәрәй улы Хөсәйенов — йөҙәрләгән ғилми хеҙмәттәр авторы, киң профилле ғалим. Уның беренсе тәнҡит мәҡәләһе 1949 йылда «Әҙәби Башҡортостан» журналында баҫылып сыға. Артабан ғалим [[Ҡудашев Сәйфетдин Фәттәхетдин улы|С. Ҡудаш]], [[Р. Ниғмәти]], [[Д. Юлтый]], [[М. Кәрим]], [[Өмөтбаев Мөхәмәтсәлим Ишмөхәмәт улы|М. Өмөтбаев]] ижадтарына арнап китаптар яҙҙы. Ғ. Хөсәйеновтың ғилми етәкселегендә башҡорт әҙәбиәте тарихының алты томлығы сыҡты.
 
Әҙәбиәт ғилеме өлкәһендә күрһәткән хеҙмәттәре өсөн Ғ. Хөсәйенов Халыҡтар дуҫлығы ордены һәм миҙалдар менән бүләкләнде. Ғалим БашҡортостанБашҡорт РеспубликаһыАССР-ының (1976) һәм Рәсәй Федерацияһының (1989) атҡаҙанған фән эшмәкәре. «Заман. Әҙәбиәт. Әҙип» тигән китабы өсөн уға 1980 йыл республикабыҙҙың Салауат Юлаев исемендәге премияһы бирелде.
 
Ғайса Хөсәйенов мәктәптәр өсөн программалар, дәреслектәр, хрестоматиялар төҙөү, яҙыусыларҙың һайланма әҫәрҙәрен әҙерләү буйынса ла ҙур эшсәнлек күрһәтә.
Юл 68 ⟶ 66:
 
== Тормошо, ғилми эшмәкәрлеге һәм ижады тураһында ==
* Г. Хусаинов. Библиографический справочник. Уфа, 1986  г.
* Харисов А. И.  Советчик и друг башкирской литературы.  — «Молодая литература возрожденного народа». Москва, «Советская Россия», 1958  г., с. 89-100.
* Рахимкулов М. Г. Монография о Сайфе Кудаше.  — «Литертура и жизнь» журналы, 1959  г., 25 декабря.
* Зиннәтуллина Х. Сәйфи Ҡудаш ижады.  — «Әҙәби Башҡортостан» журналы, 1960 й., №5№ 5.
* Зарипов Н. Т.  Монография о творчестве Сайфи Кудаша.  — «Вопросы литературы» журналы, 1960  г., №11№ 11.
* Галимов М. Первая ласточка. Альманах «Литературная Башкирия», выпуск, №16№ 16.
* Ғәбсәләмов З. Халыҡ шағиры тураһында китап.  — «Ағиҙел» журналы, 1961 й., №11№ 11.
* Хакимов А. Х.  Из истории молодой литературы. (О книге «Даут Юлтый»).  — «Вопросы литературы» журналы, 1963  г., №12№ 12.
* Хәкимов Ә.Х. Яҙыусы хаҡында ғилми китап.  — «Ағиҙел» журналы, 1963 й., №9№ 9.
* Сафуанов С.Ғ. Халыҡ шағирының образы.  — «Ағиҙел» журналы, 1966 й., №1№ 1.
* Бикбаев Р. Т.  Башҡорт совет поэзияһы тураһында ҙур хеҙмәт.  — «Ағиҙел» журналы, 1969 й., №6№ 6.
* Амиров Р. К.  Дневник путешествий.  — «Литературное обозрение» журналы, 1977  г., №2№ 2.
* Ғәйнуллин М. Ф. Гүзәллек иленә сәйәхәт.  — «Ағиҙел» журналы, 1978 й., №4№ 4.
* Байымов Р. Н. Ғалимдың ижад үрҙәре.  — «Ағиҙел» журналы, 1978 й., №4№ 4.
* Байымов Р. Н.  Тамырлы ижад.  — «Ватандаш» журналы, 1998 й., №4№ 4, 83-86-сы биттәр.
* Байымов Р. Н. Яҙыусы, шәхес һәм заман.  — «Башҡортостан» гәзите, 2008 й., 10 апрель.
* Амиров Р. К.  Оперативность. Глубина. Целеустремленность.  — Чтобы шагнуть в завтра. Уфа, 1982  г., с. 240-255240—255.
* Ҡунафин Ғ.С. Олуғ ғалим һәм әҙип.  — «Ватандаш», 2003 й.,№3№ 3, 45-56-сы биттәр.
* Нәҙерғолов М.  Х.  Ижад офоҡтары киң.  — «Башҡортостан уҡытыусыһы», 2008 й., №4№ 4, 11-12-се биттәр.
* Нәҙерғолов М. Х. Әҙәбиәтебеҙ уҙаманы.  — «Йәшлек» гәзите, 2003 й., 10 апрель.
* Шаһиев Р. Башҡорт ғилемиәтенең пәйғәмбәре.  — «Башҡортостан» гәзите, 2009 й., 18 март.
* Юнысова Ф. Очерк жанрында тарихи хикәйәләр.  — «Ватандаш», 2006 й., №7№ 7, 96-105-се биттәр.
* Әбүзәров С. Н.  Мин тыуғанмын икән.  — «Йәшлек» гәзите, 2000 й.,20 июль.
* Солтангәрәев Р.Ғ. Тәүге мөхәррир.  — «Йәшлек» гәзите, 2000 й., 20 июль.
* Нурғәлин З.Ә. Дәүерҙең лайыҡлы улы.  — «Башҡортостан» гәзите, 2013 й., 10 апрель.
* Нурғәлин З. Ә. Үҙ быуатына тиң ғүмер.  — «Башҡортостан» гәзите, 2008 й., 10 апрель.
* Иҫәнғолова С. Әҙәбиәт һағында.  — «Башҡортостан» гәзите, 2013 й., 10 апрель.
* Гәрәева Г. Н. Ғалим, әҙип.  — «Башҡортостан» гәзите, 2003 й., 10 апрель.
* Килмөхәмәтов Т.Ә. Ғалим, ойоштороусы, яҙыусы.  — «Башҡортостан уҡытыусыһы» журналы, 1998 й., №4№ 4, 36-37-се биттәр.
* Килмөхәмәтов Т.Ә. Ғилемлелек һәм сәсәнлек тылсымы.  — «Ағиҙел» журналы, 1996 й., №6№ 6, 169-174-се биттәр.
* Богданов Ф. В.  Ижад елкәндәре  — тарих даръяһында.  — «Ватандаш» журналы, 1999 й., №6№ 6, 56-62-се биттәр.
* Хәбиров Ә.Х. Тормош һабаҡтары һәм әҙәбиәт.  — Йәнле шишмәләр. Өфө, «Китап», 1996 й., 7-22-се биттәр.
* Ғарипова Г. Һүҙендә  — ҡеүәт, телендә  — хикмәт.  — «Ағиҙел», 2002 й., №8№ 8, 125-129-сы биттәр.
* Күзбәков Ф. Академик Ғайса Хөсәйенов менән башҡорт әҙәбиәте ғилеме хаҡында әңгәмә. -"«Ағиҙел"», 2013, №4№ 4
* Хөсәйенова Г. Ғ.Б.Хөсәйенов һәм башҡорт фольклористикаһы. -"«Ағиҙел"», 2013, №4№ 4
* Юнысова Ф. Фән азаматы ил азаматтары тураһында. -"«Ағиҙел"», 2013, №4№ 4
* Абдрафиҡова Г. Поэтик оҫталыҡ, таһыллыҡ өлгөһө. -"«Ағиҙел"», 2013, №4№ 4
 
== Иҫкәрмәләр ==
Юл 117 ⟶ 115:
* Писатели земли башкирской. Справочник / Сост.: [[Байымов Роберт Нурмөхәмәт улы|Р. Н. Баимов]], Г. Н. Гареева, Р. Х. Тимергалина. — Уфа: Китап, 2006. — 496 с.{{ref-ru}}
* [[Ғәйнуллин Миҙхәт Фазлый улы|Ғәйнуллин М. Ф.]], Хөсәйенов Ғ.Б. Совет Башҡортостаны яҙыусылары. Биобиблиографик белешмә. Тулыландырылған, төҙәтелгән икенсе баҫма. — Өфө: Башҡортостан китап нәшриәте, 1988. — 400 бит.
* [[Ғәйнуллин Миҙхәт Фазлый улы|Гайнуллин М. Ф.]], Хусаинов Г.  Б.  Писатели Советской Башкирии. Биобиблиографический справочник / Оформление А. Королевского. — Уфа: Башкирское книжное издательство, 1977. — 416 стр.{{ref-ru}}
 
{{Башҡортостандың халыҡ шағирҙары}}
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Хөсәйенов_Ғайса_Батыргәрәй_улы» битенән алынған