Аутосома: өлгөләр араһындағы айырма

'''Аутосома''' — ата һәм инә заттарҙағы айырмалары булмаған парлы хромосомаларҙы[[хромосома]]ларҙы аутосомалар тип атайҙар. Ата һәм инә заттарҙы айырып торған хромосомаларҙы енес хромосомалары тип атайҙар. Йәғни, был хромосомаларҙа енесте билдәләүсе [[ген]] урынлашҡан. Енес хромосомаларынан башҡалары аутосомалар. Мәҫәлән, дрозофиланың хромосомалар йыйылмаһы алты аутосоманан һәм ике енес хромосомаһынан тора. Ата затта һыңар, ә инә затта икеләтә һандағы таяҡса һымаҡ енес хромосоманы Х- хромосома, ә икенсе енес хромосомаһын (ата зат-гағы ике яурынлы хромосома, инә затта ул юҡ) — У- хромосома тип атайҙар. күсермәһен бирә<ref name="App">{{Китап|заглавие=Нуклеиновые кислоты: от А до Я|ответственный=Б. Аппель [и др.]|место=М.|издательство=Бином: Лаборатория знаний|год=2013|страниц=413|isbn=978-5-9963-0376-2|тираж=700}}</ref>.

Аутосомаларҙы иң ҙурынан башлап бәләкәйенә тиклем тәртип номере менән билдәләп сығалар. Мәҫәлән, кеше диплоидныйкүҙәнәгенең диплоид йыйылмаһында 46 хромосома була. Унда — 44 аутосома (22 пар, 1 -ҙән 22-сегә тиклем номерланған). Бер пар енес хромосомалары (ир-аттарҙың кариотибында —ХУ һәм һәм ҡатын-ҡыҙҙарҙыҡында —XX).

.Аутосом-доминант һәм аутосом-рецессив нәҫел ауырыуҙары була. Ул ауырыуҙарҙың  билдәләрен (симптомдарын) булдырыусы мутант гендар аутосомаларҙа урынлашҡан .

Кеше геномы менән бәйле 94 иң-иң таралған нәҫел сиренең   77-е аутосомаларға  тура килә. Шуларҙың  45-е   тулы доминантлыҡ менән характерлана (салыш күҙлеккүҙлелек, үтәғарашлыҡ , йәғни дальнозоркость).  6  сир  тулы булмаған доминантлыҡ (күҙһеҙлек, эллиптоцитоз) осрағына ҡарай.

Ҡалған 26 сир  — аутосом-рецессив  (альбинизм, галактоземий). булып тора. Шулай итеп,   аутосомалар аша тапшырылған нәҫел сирҙәренең   доминанттары рецессивтарынан  күберәк.<ref name="dommedika">[http://dommedika.com/25.html Аутосомно-доминантный тип наследования (dommedika.com)]</ref>