Бер өйлө үҫемлектәр: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Һәҙиә (фекер алышыу | өлөш) "Однодомность" битен тәржемә итеп төҙөлгән |
Һәҙиә (фекер алышыу | өлөш) Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
||
1 юл:
{{Биофото|Male and female watermelon 1458.JPG|Бер өйлө үҫемлек — карбуздың сәскәләре:<br></span>Өҫтә — һеркәсле сәскә.<br/>Аҫта — емешлекле сәскә|ш=325}}
{{Биофото|Male and female watermelon 1458.JPG|Цветки [[арбуз]]а — однодомного растения:<br></span>Сверху — цветоносный [[побег (ботаника)|побег]] с мужским цветком.<br/>Ниже — цветоносный побег с женским цветком|ш=325}}'''Бер өйлө үҫемлектәр''' ({{Lang-grc|μόνος}} — ''бер'', ''яңғыҙ'' һәм {{Lang-grc|οἰκία}} — ''йорт'') — емешлекле(инә) һәм һеркәсле (ата)сәскәләре бер үк үҫемлектә урынлашҡан үҫемлектәр. ▼
▲
Күпселек үҫемлектәрҙең сәскәләрендә һеркәстәр ҙә, емешлектәр ҙә була. Улар ике енесле сәскәләр (гермофродит, йәки ҡуш енесле).▼
▲Күпселек
Ләкин ҡайһы бер үҫемлек сәскәләрендә тик емешлектәр
Ундай сәскәләр
[[Ҡыяр]], [[кукуруз]] кеүек үҫемлектәрҙе бер өйлө үҫемлектәр тип атайҙар, сөнки емешлекле һәм һеркәсле сәскәләре бер үк үҫемлектә урынлашҡан.
[[Чарльз Дарвин]] иҫбатлауынса, үҙ-үҙе һеркәләнеү — мәжбүри осраҡ булып тора. Был ситтән һеркәләнеү шарттары булмағанда орлоҡ барлыҡҡа килтереү ысулы.
▲Ҡыяр, кукуруз кеүек үҫемлектәрҙе бер өйлө үҫемлектәр тип атайҙар, сөнки емешлекле һәм һеркәсле сәскәләре бер үк үҫемлектә урынлашҡан. <ref name="Курс">{{Китап|автор=[[Хржановский, Владимир Геннадиевич|Хржановский В. Г.]]|заглавие=Курс общей ботаники (цитология, гистология, органография, размножение): Учебник для сельхозвузов. Часть 1|издание=2-е изд., перераб. и доп|место=М.|издательство=[[Высшая школа (издательство)|Высш. школа]]|год=1982|страницы=285|страниц=384|тираж=55000}}</ref><ref name="Ботаника">{{Китап|автор=[[Хржановский, Владимир Геннадиевич|Хржановский В. Г.]], Пономаренко С. Ф.|заглавие=[[Ботаника]]|издание=2-е изд., перераб. и доп|место=М.|издательство=ВО «[[Агропромиздат]]»|год=1988|страницы=109|страниц=383 с ил.|серия=Учебники и учебные пособия для учащихся техникумов|isbn=5—10—000406—1|тираж=57000}}</ref><ref name="bioaa">{{Cite web|title=Bioлогия|url=http://www.bioaa.info/index.php/2009-12-13-22-44-16/378-2012-04-05-12-59-18.html|archiveurl=https://archive.is/20151109174423/http://www.bioaa.info/index.php/2009-12-13-22-44-16/378-2012-04-05-12-59-18.html|archivedate=2015-11-09|work=Однодомные и двудомные растения|publisher=bioaa.info|accessdate=9 ноября 2015 года}}</ref>.
* ''гетеростилия''
''Бер өйлөлөк, ғәҙәттә, ел ярҙамында ситтән һеркәләнеүсе
Йәнле тәбиғәттең
▲Үҫемлектәрҙә үҙ-үҙе һеркәләнеүен булдырмау өсөн төрлө ҡулайламалары бар, шул иҫәптән:
▲* ''дихогамия'' — ике енесле сәскәлә емшәндәрең һәм һеркәстәренең өлгөрөү срогы айырыла.
▲* ''гетеростилия'' — бер үҫемлек сиктәрендә үҫемлек емшәне һәм һеркәстәре морфологиялары буйынса айырыла. Емшәндең бағанасығы ҡыҫҡа һәм һеркәс епсәләре оҙон була йәки, киреһенсә. оҙон һәм ҡыҫҡа бағаналар сым менән енесле сәскә һеркәстәре емшәне тычиночный өлөшө бар менән була, ә ҡалғаны — киреһенсә.
▲''Бер өйлөлөк, ғәҙәттә, ел ярҙамында ситтән һеркәләнеүсе (анемофилия) үҫемлектәрҙә '' күҙәтелә. Был ысул ''автогамияны'' (һеркәләндереү ауыҙынан шул уҡ сәскә һеркәһе) булдырмаҫҡа булышлыҡ итә. Ләкин ''гейтоногамияға '' (емешлектең шул уҡ үҫемлектәге сәскә һеркәһе менән һеркәләнеү ) ҡамасаулай алмай.
▲Йәнле тәбиғәттең күп төрлө бер өйлө (''[[Полигамия|полигамный]]'') үҫемлектәре осрай. Бер үк үҫемлектә ике енесле (''гермафродит'') һәм бер енесле (емешлекле — инә һәм һеркәсле — ата) сәскәләре лә була: [[ҡарабойҙай]], ҡорос ағас, георгин, [[ҡауын]].
== Вәкилдәре ==
26 юл:
* [[ҡайын]],
* бук,
* грек
* [[имән]],
* [[Шәкәр кукурузы|кукуруз]],
* сәтләүек ҡыуағы,
* [[Ерек|е]]<nowiki/>рек,
* ҡабаҡ һәм ҡабаҡ
* икмәк ағасы,
* күрәндәр.
50 юл:
* {{Мәҡәлә|автор=Кошель П. А.|заглавие=Размножение цветковых растений|ссылка=http://bio.1september.ru/2004/12/4.htm|издание=«Биология» издательского дома «Первое сентября»|тип=газета|год=2004|номер=12, 13, 14}}
[[Категория:Ботаника]]
[[Категория:Үҫемлектәр]]
[[Категория:Сәскәлеләр]]
[[Категория:Сәскә]]
| |||