Лидия: өлгөләр араһындағы айырма

== Лидия ==

Ли́дия ([2], [3]) — [[Кесе АзииялағыАзия|Кесе Азиялағы]] боронғо дәүләт, элек Мэония тип аталған, [[Эгей диңгеҙе|Эгей диңгеҙенә]] тиклем етеп торған һәм ярымутрау эсендә бер-береһенән Тмол менән айырылып торған Герм һәм Каистрҙың юғары ағымы янында торған

Близ левого берега Гермдың һул яры янында Магнезия (хәҙерге Маниса ҡалаһы), төньяҡ итәгендә Сипила; унда йәшәүселәр Фессалия магнеттары менән бәйле. Сарды (хәҙер Сард), Лидия батшаһының ныҡлығы, Пактол янындағы Тмол тауының төньяҡ итәгендә ята.

Гигэй күле янында хәҙерге көнгә тиклем Алиаттың һәм башҡа Лидия батшаларының (нынеш.хәҙер Бин-бир-тепе) ҡәберлек убалары бар.

Сард янында һәм Каистр буйында уңдырышлы баҫыуҙар булған, илдә шулай уҡ шәп аттар, яҡшы шараптар, шафран, цинк һәм башҡа металдар, айырыуса Тмол ҡаҙыллдыҡтарындаҡаҙылдыҡтарында һәм Пактола йылғаһы ҡомонда табылған алтын булған.

== Халҡы ==

Мәҙәниәттең билдәле бер баҫҡысында торған Лидия халҡы тирсендарға, торребтарға һәм сардандарға яҡын торған, хеттарҙың ныҡ йоғонтоһо аҫтында торған билдәһеҙ бер расаға ҡарай; Лидияның[[Лидия]]ның бер батша династияһы хеттар ҡәбиләһенә ҡараған.

== Тарих ==

[[Лидия]] дәүләтенең тарихы ярым риүәйәттәр формаһында антик әҙәбиәте йолалары сағылышында һәм көнсығыш мәғлүмәттәренән, беренсе нәүбәттә ассирия текстары өҙөктәренән беҙҙең көндәргә тиклем килеп еткән. [[Лидия]] тарихынының фәнни реконструкцияһы археология ҡаҙыуҙары ваҡытында табылған әйберҙәр нигеҙендә яһалған, улар системалы һәм даими рәүештә [[1958 йыл|1958 йылдан]] алып хәҙерге көнгә тиклем [[Лидия]] батшалығының баш ҡалаһы урынында торғанСфарт (Сард грексә) ҡалаһы янында алып барыла.

Илдең үҙәк өлкәһе баш ҡала исеме менән аталып йөрөтөлә. Герм үҙәне халҡын б. э. т. VII быуатта ассирийлылар һәм гректар лидий халҡы тип атаған. [[Геродот]] әйтеүенсә, лидиялылар башта мэондар тип аталғандар.

Үҙенең сәйәси ҡоролошо буйынса [[Лидия]] - монархия дәүләте. Дәүләт башында батша торған. Уның власын йәнен һаҡлаусылар төркөмө һәм ғәскәр ныҡ тотҡан; төп ролде атаҡлы атлы ғәскәр һәм Лидия ике тәгәрмәсле һуғыш арбаһындағы яугирҙәр үтәгән. Лидия батшалары хәрби хеҙмәткә ялланған яугирҙәрҙе лә ҡабул иткән, бигерәк тә күрше : карийҙарҙы, ионийлыларҙы һәм ликийҙарҙы. Батшаға ил менән идара итеүҙә аристократ ғаиләләренән сыҡҡан хакимдар ярҙам иткән. Хатта аристократтар советы ла булған. Мөһим тышҡы һәм эске сәйәсәтте тикшереүҙә ябай халыҡ ҡорға йыйылған. Батша власы көсәйеү арҡаһында улар юҡҡа сыҡҡан. Лидияның социаль һәм сәйәси тормошонда архаик йәмғиәттең ҡалдыҡтары һаҡланған, уның буйынса ырыу-ҡәбиләләргә бүлеү, боронғо ҡәбилә хоҡуҡхоҡуҡтарын скойүтәү жизниҡанун Лидиирәүешендә сохранились пережитки архаических общественных отношений: деление по родоплеменному признаку, обычаи предков, древние родовые нормы права и дрторған.[6]

Лидия дәүләтенең сәскә атыу осоро б. э. т. VII—VI быуаттараҙ була, ул саҡта властьМермнадтарвласть Мермнадтар династияһы ҡулы аҫтында була (династияға нигеҙ һалыусы - Гигес (б. э. т. VII быуаттың беренсе яртыһы).