Сонет: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Айсар (фекер алышыу | өлөш)
→‎Әҙәбиәт: күренеште төҙәтеү
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
1 юл:
{{Башҡа мәғәнәһе|Эта статья — о поэтической форме. О сотовом операторе читайте в статье «[[Сонет (сотовый оператор)]]».}}
{{toc-right}}
'''Сонет''' ({{Lang-it|sonetto}}, {{Lang-oc|sonet}}sonet) —ҡәтғи— ҡәтғи, йәки ҡаты формаға ҡараған традицион шиғри форма. Ғәҙәттә сонет 2 дүрт юллыҡты — катренаны (2 рифмаға) һәм 2 өс юллыҡты — терцетты (2 йәки 3 рифма) хасил итә, йыш ҡына «француз» — ''abba abba ccd eed'' (йәки ''ccd ede''), йә «итальян» — ''cdc abab abab dcd'' (''cde cde'') эҙмә-эҙлеклелегендәге 14 юлдан тора . Шулай уҡ сонеттарға «шекспир сонеттарын» йәки «инглиз» рифмалы — ''gg efef abab cdcd'' (өс катрен «сонет асҡысы» тип аталған йомғаҡлаусы ике юллыҡ), — улар [[Уильям Шекспир]] арҡаһында айырым бер танылыу ала. Сонеттың композицияһы сюжет-эмоциональ һынылышҡа ({{Lang-it|volta}}) нигеҙләнгән, ул, ҡағиҙә булараҡ, «континенталь» сонетта катрендарҙан терцеттарға, ә шекспир сонетында — йыш ҡына йә 8-се, йә 13-сө шиғыр; ҡайһы бер осраҡта, был һынылыш шағир тарафынан һуҙылып бирелә, хатта ки 14 шиғырға тиклем барып етә (мәҫәлән, Филип Сидниҙың 71-сонеты, «book of Who will…know fairest in Nature»)<ref>[http://www.sonnets.org/basicforms.htm Nelson Miller.]</ref>.
 
== Классик сонеттың структур билдәләре ==
Юл 14 ⟶ 13:
* үлсәме — шиғриәттә таралыу тапҡан:
** голланд, немец, урыҫ, скандинавия илдәрендә — биш стоплы йәки алты стоплы ямб;
** [[Инглиз теле|инглиз телдәрендә]] — —бишбиш стоплы ямб;
** итальян, испан, португал телендә — ун бер юлдан яһалған шиғыр (гендекасиллаб);
** [[француз телендәтеле]]ндә —александр— александр шиғырҙары.
 
=== Өҫтәмәләре ===
Юл 41 ⟶ 40:
Сонет формаһының танылыу яулаған оҫтаһы булып Франческо Петрарка иҫәпләнә. Бары тик уның тырышлығы менән сонет кешенең кисерештәрен һүрәтлә сараһына әйләнә. Уның «Canzoniere» («Йырҙар китабы», 1373) — 366 шиғыры (шуларҙың 317 сонет формаһында), бер генә сюжет һыҙығына эйә булып, шағирҙың Лаураға мөхәббәте тураһындағы хикәйәһе — бөтә европа лирикаһының киләсәкке юлын билдәләне.
 
[[XV быуаттабыуат]]та ла Италияла[[Италия]]ла сонет яҙыу дауам ителә. С. Проденцандың 1410 йылдар тирәһендә ижад ителгән «Il Saporetto» йыйынтығындағы 186 сонет — итальян Ars nova музыкаһының мөһим сығанағы.
 
Италияла беренсе тапҡыр итальян телендә сонеттар барлыҡҡа килә — Иммануэль Римский‎ шиғриәттәге был форманы [[Йәһүд теле|ивритиа]] ҡулланған.
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Сонет» битенән алынған