Урта фарсы теле: өлгөләр араһындағы айырма

'''Урта фарсы теле''' (пәһләүи  теле; үҙ атамаһы ''парсиг'' — «фарсы») —  көньяҡ-көнбайыш төркөмсәләге үле урта иран теле. Боронғо фарсы теленең дауамы һәм [[Фарсы теле|яңы фарсы теленең]] элгәре булып тора. Тәүҙә Ирандың көньяҡ өлөшөндә  — Парста (Фарс) — таралған булған, артабан Сәсәниҙәр осоронда (III-VII быуаттар) тотош [[Иран|Фарсияның]] әҙәби һәм рәсми теле. VII быуаттан, [[Иран]]ды [[ғәрәптәр]] баҫып алғандан һуң,  Иранда һәм [[Һиндостан]]да [[Зороастризм|зороастр]] общиналарында һаҡланып ҡала.

* китапса тип йөрөтөлгән урта фарсы теле  — дини (зороастр) һәм донъяуи әҙәбиәт теле;

Урта фарсы телендәге иң мөһим әҙәби ҡомартҡы — Авестаның авеста теленән тәржемәһе. [[Фарсы теле|Яңы фарсы теленә]] күсеү теле булған парси (пазенд) теле урта фарсының һуңғыраҡ формаһы булып тора. Ул парстарҙа һәм «беһдин»дәрҙә, йәғни Иран гебрҙарында, тик әҙәби тел булараҡ һаҡланған<ref>разговорный у парсов — гуджарати, англ. </ref> .

Яңы фарсы теле урта фарсының вариҫы булып тора. Үҙгәрештәр яйлап инә,  X—XI быуаттарҙа урта фарсы текстарын иртә яңы фарсы телендә һөйләшеүселәр әле уҡый һәм аңлай. Әммә X быуат аҙағынан айырмалар көсәйә:

* һүҙ аҙағында  -g төшөп ҡалыу;

* баштағы w- урынына b- йә  (gw- → g-) ҡуйылыу;

* ҡылымдарҙа үҙгәрештәр, башлыса субъюнктивтың һәм оптативтың ҡайһы бер формаларын юғалтыу,  ҡылым префикстарын күберәк ҡулланыу;

* лексикала үҙгәрештәр, айырыуса үҙ һүҙҙәрен ғәрәп һәм төрки һүҙҙәре, XIX быуаттан инглиз, француз, хатта рус  (һирәк — самауыр, эстакан) һүҙҙәре менән алмаштырыу;