Бикбауов Әбдрәшит Ильяс улы: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
ZUFAr (фекер алышыу | өлөш) |
Тутыйғош (фекер алышыу | өлөш) Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
||
17 юл:
|награды=
}}
'''Әбдрәшит Ильяс улы Бикбауов''' ([[1896 йыл|1896]]—[[1964 йыл|1938]]) — дәүләт һәм йәмәғәт эшмәкәре, [[Башҡорт милли хәрәкәте]]ндә
==Тормош юлы тураһында ҡыҫҡаса==▼
Бикбауов Әбдрәшит Ильяс улы Сембер губернаһының Ст. Зеленовка ауылында (хәҙерге ваҡытта Ульяновск өлкәһе, Иҫке-Кулаткин районы) 1896 йылда тыуған. 1917 йылдағы революцияға тиклем батша армияһында прапорщик чинында хеҙмәт иткән. 1918 йылдың йәйендә [[Башҡорт ғәскәре (1917—1919)|Башҡорт ғәскәре]] сафтарына инә. [[Каруанһарай|Ҡаруанһарай]]ҙа Башҡорт хөкүмәтенең комендант командаһы башлығы булып хеҙмәт итә. Башҡорт Совет республикаһын яулап алыуҙа күп көс һала, Совет власы вәкилдәре менән Өфөлә, һуңынан Сембер ҡалаһында Совет власы яғына күсеү тураһында оҙайлы һөйләшеүҙәрҙә ҡатнаша (1919 йылдың февраль айында), шул уҡ йылдың 20 мартында Совет Автономиялы Республика ойошторолоуы тураһында Килешеүгә иптәштәре менән берлектә ҡул ҡуя. Артабан, 1919 йылдың март айынан Башҡорт армияһы вәкиле булараҡ Бөтә Рәсәй үҙәк башҡарма комитеты янында Башҡорт республикаһы вәкиленең хәрби эштәр буйынса урынбаҫары була. Башҡорт хәрби частарын аҙыҡ-түлек, обмундирование менән тәьмин итеү мәсьәләләре менән шөғөлләнә. 1921 йылдан 1923 йылға тиклем Бикбауов [[Башҡорт Автономиялы Совет Социалистик Республикаһы| БАССР-ҙың]] халыҡ хужалығы Советы рәйесе урынбаҫары була<ref>[http://www.gasrb.ru/histm53.html Персоналии]</ref>.▼
1924 - 1926 йылдарҙа Мәскәүҙә БАССР-ҙың сауҙа вәкиллегендә экономист-консультант вазифаһын биләй. Ошо уҡ йылдарҙа Г. В. Плеханов исемендәге Мәскәү халыҡ хужалығы институтында белем ала. 1930 йылдың ғинуарында “Солтанғәлиевщинала” ғәйепләнеп, ҡулға алына һәм 3 йылға иркенән мәхрүм ителә. 1933 - 1935 йылдарҙа Карелияла һөргөндә була, һуңынан Алыҫ Көнсығышҡа оҙатыла. 1938 йылдың 12 сентябрендә атып үлтерелә. 1989 йылда уның исеме аҡлана.▼
▲== Тормош юлы тураһында ҡыҫҡаса ==
==Башҡорт милли хәрәкәтендә ҡатнашыуы==▼
▲Бикбауов Әбдрәшит Ильяс улы Сембер губернаһының Ст. Зеленовка ауылында
Бикбауов Әбдрәшит Ильяс улы башҡорт милли хәрәкәтенең әүҙем ҡатнашыусыһы була. [[1918]] йылдан [[Башҡорт Хөкүмәте|Башҡорт хөкүмәте]] уны Башҡорт ғәскәре главнокомандующийы [[Әхмәтзәки Вәлиди Туған|Зәки Вәлидиҙың]] адъютанты , ә [[1919]] йылда Башҡорт ғәскәренең командиры итеп тәғәйенләй.▼
▲[[1924]] —
▲== Башҡорт милли хәрәкәтендә ҡатнашыуы ==
Колчак Рәсәйҙә ниндәй ҙә булһа автономия берәмектәрен таныуҙан баш тарта. 1918 йылда совет частары контроль аҫтына Өфөнө алалар. Былар барыһы ла[[ Башҡорт хөкүмәте]] Совет власы, Ҡыҙыл армияһы менән килешеүгә юлдар эҙләргә мәжбүр була. Улар араһында һөйләшеүҙәр башлана. ▼
▲Бикбауов Әбдрәшит Ильяс улы
▲[[Колчак Александр Васильевич|Колчак]] Рәсәйҙә ниндәй ҙә булһа автономия берәмектәрен таныуҙан баш тарта. 1918 йылда совет частары контроль аҫтына Өфөнө алалар. Былар барыһы ла[[ Башҡорт хөкүмәте]] Совет власы, Ҡыҙыл армияһы менән килешеүгә юлдар эҙләргә мәжбүр була. Улар араһында һөйләшеүҙәр башлана.
1919 йылдың 18 февралендә Башҡорт хөкүмәте һәм уның ғәскәре [[Темәс|Темәс ауылында]] (хәҙер [[Башҡортостан|Башҡортостандың]] [[Баймаҡ районы]]) Ҡыҙыл армияһы һәм Совет власы яғына күсә.
Шул ваҡытта уҡ улар Башҡорт хөкүмәте рәйесе [[Ҡулаев Мөхәмәтхан Сәхипгәрәй улы|Мөхәмәтхан (Мстислав) Ҡулаев,]] Башҡорт хөкүмәте ағзаһы [[Халиҡов Муллайән Дәүләтша улы|Муллаян Халиҡов]] һәм Башҡорт ғәскәре командиры Әбдрәшит Бикбауов составында үҙенең делегацияһын Мәскәүгә Башҡорт автономия республикаһы булдырыу буйынса һөйләшеүҙәр алып барыу өсөн йүнәлтәләр. Һөҙөмтәлә, 1919 йылдың 20 мартында Мәскәүҙә Совет хакимиәте менән Башҡорт хөкүмәте араһында Башҡорт Автономиялы Совет Республикаһын ойоштороу тураһында Килешеүгә ҡул ҡуйыла. Был тарихи документты Совет хөкүмәте яғынан Халыҡ комиссарҙары Советы рәйесе Владимир Ленин, Бөтә Рәсәй үҙәк башҡарма комитеты рәйесе Михаил Владимирский, һәм милләттәр эше буйынса халыҡ комиссары Иосиф Сталин, башҡорт яғынан — Башҡорт хөкүмәте рәйесе Мөхәмәтхан (Мстислав) Ҡулаев, Башҡорт үҙәк шуро ағзаһы Муллаян Халиков һәм Башҡорт ғәскәре адьютанты Әбдрәшит Бикбауов ҡул ҡуйҙылар<ref>[http://www.agidel.ru/?param1=14667&tab=2 К 90-летию со дня провозглашения советской автономии Башкортостана]</ref>
[[Башҡорт Автономиялы Совет Социалистик Республикаһы|Башҡорт Совет Республикаһы]] [[
Башҡорт Совет Республикаһы сиктәрендә, Советтар съезы үткәрелгәнгә тиклем, хакимлыҡ бөтә тулылығында [[Башҡортостан Хәрби-революцион комитеты|Башҡорт Хәрби-революцион комитетына]] (Башревком) йөкмәтелә. Үҙәк бойороғона ярашлы Башҡорт ғәскәрҙәре төрлө фронттарға һәм Петроградҡа ебәрелә.
Юл 42 ⟶ 43:
* [http://www.gasrb.ru/histm53.html Персоналии]
* {{БЭ2013|index.php/component/content/article/8-statya/2241-bikbauov-bdr-shit-ilyas-uly|автор=Ҡускилдин Д.Ғ.}}
* [http://kitaptar.bashkort.org/files/avtonomiyaly_bashqortostan_bajraghy_astynda._ofo._2009.pdf] Азат Ярмуллин.
== Иҫкәрмәләр ==
| |||