Александр I һәйкәле (Таганрог): өлгөләр араһындағы айырма

Аҡ юлаҡлы һоро граниттан эшләнгән бейек ҙур пьедесталдәпьедесталда императорҙың тулы бронза һыны баҫып тора. Уға биш һикәлтәле баҫҡыс илтә. [[Александр I]] генерал мундиры һәм һалынып төшкән плащ кейгән, борғоланған йыланды ғорур рәүештә аяғы менән иҙә<ref name="Музей под открытым небом — С. 31-34" />. Был уның Наполеонды еңеүен символлаштырған кинәйәле һүҙ. Һул ҡулы менән батша шпага һабын тотоп тора, ә уң ҡулында Рәсәй империяһының ҡанундар йыйынтығы. Уның аяҡ аҫтындағы ҡанатлы фәрештәләр Александр батшаның «фәрештә кеүек» характерын символлаштыра. Скульптура замандаштарын ҙур портрет оҡшашлығы менән таң ҡалдыра.

1920-се йылдар аҙағында [[Александр I]] һәйкәлен һүтеп алып, [[Александр I]] һарайы ихатаһына күсерәләр.<ref>''Орлов Г. Н., Найговзин Л. И., Цымбал А. А.'' Памятники архитектуры, истории и культуры Таганрога на старых открытках и фотографиях. — Таганрог: Лукоморье, 2004. — С. 64. — ISBN 5-901565-11-8.</ref>. 1932 йылда Таганрог ҡала советы ҡарары буйынса һәйкәлде [[Дондағы Ростов]] ҡалаһына ебәрәләр, унда һәйкәлде «совет сәнәғәте кәрәк-ярағына» тип иретәләр.

[[1998 йыл]]да, Таганрогтың 300 йыллығына, һәйкәлде яңынан тергеҙергә ҡарар ителә. Проектты коммерция структураһы — «Российский кредит» банкының Таганрог филиалы, уның идара итеүсеһе Г. А. Павленко финанслай. Һәйкәлдең күсермәһе ҡайһы бер үҙгәртеүҙәр менән [[Санкт-Петербург]]та һаҡланып ҡалған һыҙма буйынса эшләнә<ref name="Люци М.">''Люци М.'' [http://www.xn--80aaib3cgnl.su/44-pamyatnik-aleksandru-i.html Памятник Александру I] // Таганрог. Su. — 2009. — 30 июля.</ref>. Тергеҙелгән һәйкәл [[1998 йыл]]дың 11 сентябрендә тантаналы асыла. Урындағы казактар һәм ҡала администрацияһы ҡатнашлығында ҙур митинг ойошторола. Хәҙерге монумент майҙандың уртаһынан ситкәрәк, торлаҡ йорттарға яҡыныраҡ күсерелгән булып сыға. Бер нисә йылдан һуң бүкәндәрҙәге сынйырҙар тергеҙелә, был һәйкәлгә тулы монументаллек бирә.