Исфаһан: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
ә clean up using AWB
58 юл:
|язык сайта 2 =
}}
[[Файл:Chehel_Sotoon.jpg|мини|Исфаһандағы Ҡырҡ колонна һарайы (Чәһәл Сүтүн) ]]
'''Исфаһан'''<ref><span class="citation" id="CITEREF.D0.A1.D0.BB.D0.BE.D0.B2.D0.B0.D1.80.D1.8C_.D0.B3.D0.B5.D0.BE.D0.B3.D1.80.D0.B0.D1.84.D0.B8.D1.87.D0.B5.D1.81.D0.BA.D0.B8.D1.85_.D0.BD.D0.B0.D0.B7.D0.B2.D0.B0.D0.BD.D0.B8.D0.B9_.D0.B7.D0.B0.D1.80.D1.83.D0.B1.D0.B5.D0.B6.D0.BD.D1.8B.D1.85_.D1.81.D1.82.D1.80.D0.B0.D0.BD1986">Һүҙлек географик названий сит илдәр&#x20;/ отв. ред. А. М. Комов.&#x20;— 3-е изд., перерва. һәм өҫтәмә&#x20;— М.&#x20;: Ер, ер аҫты байлыҡтары, род. 1986.&#x20;— С.&#x20;137.</span></ref> (фарс.<span> </span>اصفهان‎ — әйтелеше ''Эсфәһан''<ref>Инструкция буйынса урыҫ биреү географик названий Иран. — М.: Наука, 1979. — С. 47.</ref>, урта фарс. ''Спаһан''<ref><span class="citation">''electricpulp.com.''&#x20;</span></ref>) — Зайәндә йылғаһы буйында [[Тәһран]]дан 340 км көньяҡта урынлашҡан [[Иран]] ҡалаһы; Исфаһан провинцияһының административ үҙәге, Ирандың ҙурлығы буйынса өсөнсө ҡалаһы ([[Тәһран]] менән Мәшхәдтән ҡала). Халҡы — 1583 мең кеше ([[2006 йыл|2006]]).
 
Ҡалала [[XI быуат|XI]]—[[XIX быуат|XIX]] быуаттарҙағы [[ислам]] [[Архитектура|архитектураһыархитектура]]һы ҡомартҡылары ифрат күп. [[Имам майҙаны]] һәм Йома мәсете — [[Бөтә донъя мираҫы]] — киң билдәле. Иранда ҡаланы '''Нисф-ә жәһан''' (''«Донъяның яртыһы»'') тип йөрөтәләр.
 
== Этимология ==
Исфаһан ҡалаһының атамаһы ([[Фарсы теле|фарс]].<span> </span>اصفهان&#x200E;اصفهان‎) — урта фарсы телендәге Спаһән ''(Spahān'') тигән исемдең ғәрәпләшкән формаһы, һуңғыһы иһә боронғо фарсылағы ''spāda'' (армия) һүҙенә барып тоташа.
 
== География ==
72 юл:
 
=== Тарихҡа тиклемге осор ===
Исфаһан тарихы [[Палеолит|палеолитҡапалеолит]]ҡа тиклем күҙәтелә. Археологик ҡаҙыныуҙар барышында палеолитҡа, [[Мезолит|мезолитҡамезолит]]ҡа, [[Неолит|неолитҡанеолит]]ҡа, [[Бронза быуаты|бронза]]  һәм  [[Тимер быуат|тимер]]  быуаттарына ҡараған артефакттар табылған.
 
=== Эламдан башлап ғәрәп баҫып алыуҙарына тиклем ===
85 юл:
[[XIII быуат|XIII]] быуатта ҡаланы монголдар талай. 1387 йылда [[Аҡһаҡ Тимер]] ябырыла. Ҡала алына, ләкин аҙаҡ унда тимерсе Али Ҡочап етәкселегендә ихтилал башлана. Халыҡ асыуы Аҡһаҡ Тимерҙең һалдаттары менән һалым йыйыусыларға төшә.  Ихтилалды ҡанһыҙ рәүештә баҫтырған Аҡһаҡ Тимер 70 мең кешене һәләк итә, уларҙың баштарынан башнялар өйҙөрә<ref>Зафар-наме (Ди)</ref>. Шуға ҡарамаҫтан, Исфаһан тиҙ төҙөкләндерелә, сәскә ата, айырыуса — [[Сәфәүиҙәр]] осоронда. 
 
 [[XVI быуат|XVI]] быуатта  [[Ғәббәс I|Бөйөк  Ғәббәс I]](1587—1629) заманында Исфаһан өсөн алтын быуат тыуа, ул ҡаланы [[Сәфәүиҙәр|Сәфәүиҙәрҙең]]ҙең баш ҡалаһы итә. Исфаһанда европалыларҙы таң ҡалдырырлыҡ парктар, китапханалар һәм мәсеттәр була. Фарсылар ҡаланы Нисф-ә-Жәһан, йәғни «донъяның яртыһы» тип йөрөтә, был Исфаһанды күреүҙең ярты донъяны күреүгә тиң икәнен аңлата. Ул донъяның иң ҙур ҡалаларының береһе була,  унда 600 мең кеше йәшәй; ҡалала 163 [[мәсет]], 48 [[мәҙрәсә]], 1801 кибет, 263 дөйөм мунса була.
 
[[1722 йыл|1722]] йылда, оҙайлы ҡамауҙан һуң, Исфаһанды  [[Афғанстан|афғанд]]<nowiki/>ар ала,  һөҙөмтәлә, ҡаланың ҙур өлөшө харабаларға әйләнә. Артабан ҡала бөлгөнлөккә төшә. 
102 юл:
* Йома мәсете
* [[Имам мәсете]]
* Шәйех Лотфулла мәсете<br>
; Әрмән Апостол сиркәүе
* Ванк сиркәүе<ref>[http://russian.irib.ir/galereya/fotografia/item/163144-фото-исфахан-армянская-церковь-ванк Фото — Исфахан: Әрмән ир-аты сиркәүе Ванк]</ref>
132 юл:
 
== Иҫкәрмәләр ==
{{Reflist}}
<div class="references-small">
<references />
</div>
 
== Һылтанмалар ==
Юл 143 ⟶ 141:
* [http://artislam.org.ua/nauchnaya-zhizn/isfaxan.htm Исфахан — древний город в центральной части Ирана]
* [http://maxpark.com/user/2621641616/content/1687913?utm_campaign=mostinteresting&utm_source=newsletter Фильм о достопримечательностях провинции Исфахан]
 
[[Категория:Элекке баш ҡалалар]]
[[Категория:Алфавит буйынса Бөтә донъя мираҫы]]
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Исфаһан» битенән алынған