|
'''Бөгөлмә өйәҙе''' — [[1920 йыл|1781—1920 йылдарҙа]] [[Рәсәй империяһы|Рәсәй]] [[Рәсәй империяһы|империяһы]] һәм РСФСР-ҙың административ-территориаль берәмеге. Өйәҙ ҡалаһы — [[Бөгөлмә (Татарстан)|Бөгөлмә.]]
== Географи<font style="background-color: rgb(254, 252, 224);">к урыны</font> ==
[[Файл:Bugulminskiy-uezd-1912.jpg|мини|1912 йылға Бөгөлмә өйәҙе картаһы]]
Өйәҙ [[Һамар губернаһы|Һамар губернаһының]] төньяҡ-көнсығышында урынлашҡан,[[Ҡазан губернаһы|Ҡазан]] [[Ҡазан губернаһы|губернаһының]] Чистай өйәҙе, [[Өфө губернаһы]] [[Минзәлә өйәҙе|Миңзәлә]] һәм [[Бәләбәй өйәҙе|Бәләбәй]] өйәҙҙәре менән сиктәш булған. Өйәҙ майҙаны [[1897 йыл|1897 йылда]]да 10 803,1 саҡрым² (12 294 км²) тәшкил иткән.
== Тарихы ==
Өйәҙ 1781 йылда [[Өфө наместниклығы]] Өфө өлкәһе составында Бөйөк Екатерин<font style="background-color: rgb(189, 212, 255);">а</font> реформаһы һөҙөмтәһендә барлыҡҡа килгән. [[1796 йыл|1796 йылдан]]дан өйәҙ [[Ырымбур губернаһы]]<nowiki/>на ингән.
[[1851 йыл|1851 йылда]]да өйәҙ яңы барлыҡҡа килгән [[Һамар губернаһы|Һамар]] [[Һамар губернаһы|губернаһы]] составына бирелгән.
[[1920 йыл|1920 йылда]]да өйәҙ бөтөрөлгән, уның территорияһында<font style="background-color: rgb(254, 252, 224);"> </font>Татар<u><font color="rgb(34,34,34)" style="background-color: rgb(254, 252, 224);"> </font></u> АССР-ы составындағы Бөгөлмә кантоны барлыҡҡа килгән.
== Халҡы ==
1897 <font style="background-color: rgb(189, 212, 255);">йылғы</font> йәниҫәп мәғлүмәттәре буйынса өйәҙҙә 299 884 кеше йәшәгән. Шуның эсендә [[урыҫтар]] — 95036, [[татарҙар]] — 62406, [[типтәрҙәр]] — 43568, [[мордвалар]] — 37498, [[башҡорттар]] — 29647, [[сыуаштар]] — 25406. [[Бөгөлмә (Татарстан)|Бөгөлмәлә]] проживало 7 581 кеше йәшәгән.
== Административ бүленеш бүленеше ==
[[1913 йыл|1913 йылда]]да өйәҙҙә 4 стан һәм 38 улус<ref>{{Китап|заглавие=Волостныя, станичныя, сельскія, гминныя правленія и управленія, а также полицейскіе станы всей Россіи съ обозначеніем мѣста ихъ нахожденія|ссылка=http://www.prlib.ru/Lib/pages/item.aspx?itemid=391|место=Кіевъ|издательство=Изд-во Т-ва Л. М. Фишъ|год=1913}}</ref>: булған.
{| style="margin-bottom: 10px;" cellpadding="10"
|
* Абдекәй ауылы,
* Абдикеевская,
* Аҙнаҡай — [[Азнакаево|Азнаҡай]],
* Азнакаевская - [[Аҙнаҡай|Азнакаево]],
* Александровский — Аҡбаш ауылы,
* Александровская – д. Акбаш,
* Әлкәй,
* Алькеевская,
* Альметьевская - с.Әлмәт — [[ӘлмәтАльметьевск (ҡала)|АльметьевскӘлмәт]],
* БавлинскаяБаулы — - с. [[Баулы|Бавлы]] ауылы,
* Богоявленский — Сула ауылы,
* Богоявленская - с. Сула,
* Борискинский,
* Борискинская,
* Борисоглебский — Секретарка ауылы,
* Борисоглебская – с. Секретарка,
* Варваринский — Кичуй ауылы,
* Варваринская – с. Кичуй,
|
* Верхне-КармальскаяҮрге – сл.Ҡармал — [[Сирмешән|ЧеремшанскаяСирмешән крепостьҡәлғәһе]],
* Добринский,
* Добринская,
* Дымский,
* Дымская,
* Елизаветинский — Келәүле ауылы,
* Елизаветинская – д. Клявлино,
* Ивановский — Поповка ауылы,
* Ивановская – с. Поповка,
* Ҡаратай — д. Зәй-Ҡаратай ауылы,
* Каратаевская – д. Зай-Каратай,
* Костюнькинский,
* Костюнькинская,
* Керәжле,
* Кряжлинская,
* Кузайкинский,
* Кузайкинская,
* Мәсәғүт,
* Масягутовская,
|
* Микулинский,
* Микулинская,
* Мордва-Афонькинский,
* Мордовско-Афонькинская,
* МордовскоМордва-ИвановскаяИвановский — –Иҫке д. Старо-Суркино,
* Мордва-Ҡармал,
* Мордовско-Кармальская,
* Түбәнге Ширшеле,
* Нижне-Чиршилинская,
* Ново-ПисьмянскаяЯңы –Письмянский — с. [[(Лениногорск|Новая) Яңы Письмянка]] ауылы,
* Сәлих,
* Салиховская,
* Спасский,
* Спасская,
* Спиридоновский,
* Спиридоновская,
* Стерлетамаҡ — Сарлы ауылы,
* Стрлитамакская – д. Сарлы,
|
* Сумароковский,
* Сумароковская,
* Сходневский,
* Сходневская,
* Тимәш,
* Тимяшевская,
* Тымытыҡ,
* Тумутуковская,
* Урсалы — Яңы Нәдер ауылы,
* Урсалинская – д. Ново-Надырово,
* Чеканский,
* Чеканская,
* Сытырлы,
* Четырлинская,
* Шенталинский.
* Шенталинская.
|}
== Әҙәбиәт ==
* {{ВТ-ЭСБЕ|Бугульма|[[Воейков, Александр Иванович|Воейков А. И.]]}}(урыҫ.)
== Һылтанмалар ==
|
