|
== Биографияһы һәм эшмәкәрлеге ==
Нуриәғзәм Таһир улы Таһиров 1888 йылдың 9 ғинуарында [[Ырымбур губернаһы|, Ырымбур губернаһы]] [[Силәбе өйәҙе|Силәбе өйәҙенең]] Левашово (Ҡужа) ауылында (хәҙерге [[Арғаяш районы|Силәбе өлкәһенең Арғаяш районы)]] тыуған{{Sfn|Ураксин З. Г.|1996|name=autogenerated1}}.
Урыҫ-башҡорт мәхәллә мәктәбен [[1906 йылдайыл]]да тамамлағандан һуң Троицк ҡалаһында [[Рәсүлиә|«Рәсүлиә» мәҙрәсәһендә]] уҡый башлай, ә артабан уҡыуын [[Өфө|Өфөлә]] [[Ғәлиә мәҙрәсәһе|«Ғәлиә»]] [[Ғәлиә мәҙрәсәһе|мәҙрәсәһендә]] дауам итә.
[[1911 йылданйыл]]дан Таһиров Нуриәғзәм Силәбе өйәҙендә уҡытыусылыҡ итә. Февраль революцияһынан һуң Таһиров [[Бөтә башҡорт ҡоролтайҙары]] делегаты була. II бөтә башҡорт съезынан һуң [[Силәбе]] ҡалаһында [[Башҡорт Хөкүмәте]] секретариаты башлығы итеп тәғәйенләнә.
Ойоштороу ҡоролтай үткәрелгәүткәрелгәy саҡта [[Кесе Ҡоролтай]] составына һайлана. Аҙаҡтан Башҡорт Хөкүмәте ағзаһы булып китә һәм Башҡортостандың административ — территориаль ҡоролошо менән шөғөлләнә. Таһиров ҡатнашлығы менән [[Дыуан-Ҡошсо кантоны|Дыуан-Ҡошсо]], [[Арғаяш]] һәм [[Ялан кантоны|Ялан кантондары]] булдырыла.
[[1918 йылдайыл]]да Башҡорт Хөкүмәте Силәбе ҡалаһына күсенгәндән һуң, Нуриәғзәм Таһиров үҙенең дәүләт эшмәкәрлеген дауам итә. 1918 йылдың 6 июнендә [[Башҡорт (гәзит)|«Башҡорт»]] гәзите уның редакторлауы аҫтында сыға.
Нуриәғзәм Таһиров Башҡорт ғәскәренең ойоштороуында ҡатнаша. Совет власының Башҡорт Хөкүмәте менән [[Башҡорт Автономиялы Совет Социалистик Республикаһы|Автономиялы Башҡорт Совет республикаһы]] ойошторолоуы тураһында Килешеүгә ҡул ҡуйғандан һәм [[Башҡорт ғәскәре (1917—1919)|Башҡорт ғәскәренең]] Ҡыҙыл Армия яғына күскәненән һуң Көньяҡ фронтта Башҡорт кавалерия дивизияһы бүлеге комиссары итеп билдәләнә. [[1919 йылдыңйыл]]дың октябрендә дивизия Петроградта[[Петроград]]та Н. Н. Юденич аҡ армия ғәскәренән һаҡлау өсөн күсерелә. ВЦИК рәйесе М. И. Калинин шәхси күрһәткән батырлыҡтары өсөн Таһировты [[Ҡыҙыл Байраҡ ордены|Хәрби Ҡыҙыл Байраҡ ордены]] менән бүләкләй<ref>[http://www.book-chel.ru/ind.php?what=card&id=3632 ТАГИРОВ Нуриагзам Тагирович]</ref>
[[1920 йылдыңйыл]]дың апрель айында үҙенең тыуған [[Арғаяш кантоны]] ревкомы рәйесе итеп тәғәйенләнә. 1920 йылдың июнендә Башҡорт Хөкүмәте ағзалары, шул иҫәптән Нуриәғзәм Таһир улы, 1920 йылдың 19 майында сыҡҡан «Автономиялы Совет Башҡортостан республикаһының дәүләт ҡоролошо тураһында» исемле ВЦИК һәм РСФСР-ҙың халыҡ комиссарҙары советы ҡарарын ҡабул итмәҫлек тип иҫәпләп, протест белдереү йөҙөнән отставкаға китә.
[[1921 йыл]] башынан Нуриәғзәм Таһиров дәүләт һәм йәмғиәт эшмәкәрлегенә ҡабаттан ҡайта һәм башҡорттарҙың көнкүреше, тарихы, теле һәм мәҙәниәтен өйрәнеү буйынса Башнаркомпрос коллегияһының ағзаһы булып китә. Ул [[башҡорт теле]] буйынса ғилми эштәр авторы була. Таһиров [[1926 йылдайыл]]да халыҡ — йәнле материалдар нигеҙендә төҙөлгән "Башҡорт теленең һүҙлеге"н һәм ҡыҫҡаса орфографик һүҙлеген нәшер итә. Шулай уҡ Нуриәғзәм Таһиров башҡорт теленең беренсе грамматикаһының авторҙашы була.
[[1929 йылдыңйыл]]дың 12 июлендә Нуриәғзәм Таһир улы Башҡорт милли хәрәкәтендә әүҙем ҡатнашҡаны өсөн репрессияға эләгә. Тик Калинин М. И. ҡыҫылышы ғына уның ғүмерен һаҡлап ҡалдыҡалырға ярҙам итә һәм уны ун йылға концлагергә ебәрәләр. уның ғүмерен һаҡлап ҡалырға ярҙам итә, уның срогы унһыҙ төҙөп булмай. нәзиров. Соловецк утрауҙарында яҡынса 8 йыл лагерҙә үткәрә<ref>.Тагиров Т. Одна из первых жертв репрессий // Ватандаш = Соотечественник. 1999. № 8. </ref>. [[1937 йылданйыл]]дан һуң уның яҙмышы билдәһеҙ. [[1956 йылданйыл]]дан һуң Нуриәғзәм Таһировтың исеме1989исеме йылда[[1989 йыл]]да аҡлана.
== Ғилми хеҙмәттәре ==
| 