Мөхәмәтйәров Мөхәмәтғариф Закир улы: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Ryanag (фекер алышыу | өлөш) ә Ryanag Мөхәмәтйәров Мөхәмәтғариф Зәкир улы битенең исемен үҙгәртте. Яңы исеме: Мөхәмәтйәров Мөхәмәтғариф Закир улы |
Ryanag (фекер алышыу | өлөш) яңыртыу (мәғлүмәттәрҙе) |
||
1 юл:
{{Фамилиялаш|Мөхәмәтйәров}}
{{Персона
| имя = Мөхәмәтғариф Закир улы Мөхәмәтйәров
| изображение =
| описание =
| дата рождения = 1891
| место рождения =[[Силәбе өйәҙе]], {{ТУ|Ырымбур губернаһы}} (хәҙерге {{ТУ|Силәбе өлкәһе}})
| дата смерти = ?
| место смерти = ?
| гражданство =
| подданство ={{Рәсәй империяһы}}
| религия =[[ислам]]
| отец =
| мать =
| супруга =
| дети =
}}
'''Мөхәмәтғариф (Ғариф) Закир улы Мөхәмәтйәров''' (1891–?) – [[башҡорт милли-азатлыҡ хәрәкәте]] эшмәкәре. [[Башҡорт армияһы]] адъютанты, поручик (1918).
==
Мөхәмәтйәров Мөхәмәтғариф Закир улы 1891 йылда [[Ырымбур губернаһы]] [[Силәбе өйәҙе]]ндә тыуған. [[Силәбе]] ҡалаһында дүрт класлы училищены тамамлай<ref name="Ярмуллин А. З.">{{книга | автор = [[Ярмуллин Азат Шакирйән улы|Ярмуллин А. Ш.]] | заглавие = Автономиялы Башҡортостан байрағы аҫтында: Башҡорт милли-азатлыҡ хәрәкәте эшмәкәрҙәре хаҡында ҡыҫҡаса биографик очерктар| ссылка= | ответственный = | место = Өфө| издательство =| год = 2009| том = | страниц = 222| страницы = 187–189| isbn = | ref= }}</ref>.
[[Беренсе донъя һуғышы]] осоронда хәрби хеҙмәткә алына, хәрби мәктәптә белем ала. Туған яғына прапорщик званиеһында ҡайта<ref name="Ярмуллин А. З."/>.
1917 йылда [[Нуриәғзәм Таһиров]] менән бергә Силәбе өйәҙендә [[Башҡортостан автономияһы]] ҡарарҙарын тормошҡа ашырыу менән шөғөлләнә. 1918 йылдың ғинуарында [[Арғаяш кантоны]] башҡарма комитеты таратылып, унда Совет власы урынлаштырыла. 27–30 ғинуарҙа [[Арғаяш]]та уҙған съезда Арғаяш кантон башҡарма комитетына Нуриәғзәм Таһиров һәм [[Ғәбделхәй Иркәбаев]] менән бергә Мөхәмәтғариф Мөхәмәтәйров та һайлана<ref name="Ярмуллин А. З."/>.
25 апрелдә үткән 2-се кантон съезында большевиктар менән ер мәсьәләһе буйынса бәхәс тыуа. Мөхәмәтғариф Мөхәмәтйәров Нуриәғзәм Таһиров менән бергә [[Силәбе]] һәм [[Ҡыштым]] ҡалалары күскенселәренә башҡорт ерҙәрен бүлеп биреүгә ҡырҡа ҡаршы сыға. Һөҙөмтәлә уларҙы контрреволюцияла ғәйепләйҙәр һәм төрмәгә ябалар, ә оҙаҡламай Силәбе ҡалаһы Чехословак корпусы ҡулына күскәс улар азат ителә<ref name="Ярмуллин А. З."/>.
1918 йылдың 12 июндә [[Башҡорт хәрби шураһы]] ойошторола һәм уның ағзалары итеп [[Ғәлимйән Таған]], [[Т. Ғисмәтуллин]], Ғәбделхәй Иркәбаевтар менән бергә Ғариф Мөхәмәтйәров та һайлана. 1918 йылдың июнь–июль айҙарында [[Башҡорт хөкүмәте]]нең Хәрби бүлеге мөдире [[Әхмәтзәки Вәлиди]]ҙең сәркәтибе, һуңынан өлкән адъютанты булып хеҙмәт итә<ref name="Ярмуллин А. З."/>.
1918 йылдың авгусында Себер хөкүмәтенә буйһонған Урал айырым корпусы командиры бойороғо буйынса ҡулға алына, һуңынан азат ителә. 1918 йылдың сентябрендә Башҡорт хәрби шураһы фарманы буйынса Арғаяш кантоны [[Башҡорт ирекле отрядтары|ирекле отряды]] начальнигы итеп тәғәйенләнә<ref name="Ярмуллин А. З."/>.
1918 йылдың ноябренән 2-се Башҡорт уҡсылар полкының ылау начальнигы булып хеҙмәт итә, подпоручик дәрәжәһен ала. 1919 йылдың ғинуарынан 2-се Башҡорт кавалерия полкында эскадрон менән етәкселек итә. Шул уҡ йылдың 18 ғинуарында [[Нуҡай]] ауылында Ҡыҙыл армеецтарға ҡаршы алышта күрһәткән ҡаһарманлығы өсөн поручик дәрәжәһенә күтәрелә<ref name="Ярмуллин А. З."/>.
1919 йылдың февралендә [[Башревком]]ға ағзалыҡҡа кандидат итеп һайлана. 1919 йылдың мартынан [[Автономиялы Башҡорт Совет Республикаһы]]ның хәрби эштәр буйынса комиссары Әхмәтзәки Вәлидиҙең сәркәтибе булып эшләй. 1920 йылдың мартынан Арғаяш кантоны хәрби комиссары ярҙамсыһы, һуңынан кантондың аҙыҡ-түлек комиссары вазифаһын башҡара. 1920 йылдың июнендә отставкаға китә. Әхмәтзәки Вәлиди үҙенең иҫтәлектәрендә яҙыуынса, ул илдең архивын [[Стәрлетамаҡ]]тағы хөкүмәткә, Үҙәк музейға һәм китапханаға тапшырыу өсөн Мөхәмәтйәровҡа биргән<ref name="Ярмуллин А. З."/>.
Аҙаҡ йәнә республиканың Арғаяш кантонында эшләй. 1927–1928 йылдарҙа Арғаяш кантоны башҡарма комитеты рәйесе вазифаһын башҡара. 1929 йылда ВКП (б) сафынан сығарыла<ref name="Ярмуллин А. З."/>.
Артабанғы яҙмышы билдәһеҙ.
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
== Әҙәбиәт ==
* {{книга| автор =| заглавие = А. А. Валидов — организатор автономии Башкортостана. У истоков федерализма в России (1917—1920). Документы и материалы. Ч. 1 / Сост. Н. М. Хисматуллина, Р. Н. Бикметова, А. М. Галеева, Ю. Р. Сайранов| ссылка = | ответственный = | место = Уфа| издательство = Китап| год = 2005| том = | страниц = 392| страницы =146, 263, 268, 269, 270, 300| isbn = 5-295-03702-9 | ref = }}
* Национально-государственное устройство Башкортостана (1917–1925). Т. 1. — Уфа, 2002. — С. 251, 373, 579.
* ''Хакимов Р. Ш.'' Земля Аргаяшская: история и современность. — Челябинск, 2005. — С. 75–76, 84, 87, 112, 122.
[[Категория:Башҡорт милли-азатлыҡ хәрәкәте эшмәкәрҙәре]]
[[Категория:Беренсе донъя һуғышында ҡатнашыусылар]]
[[Категория:Рәсәйҙәге Граждандар һуғышында ҡатнашыусылар]]
[[Категория:Башҡорт АССР-ының дәүләт эшмәкәрҙәре]]
| |||